12 дугаар сарын нэгэн буюу Монголчууд бидний хэлж заншснаар ДОХ-той тэмцэх олон улсын өдрөөр Хятадууд Монголчууд бидэнд “салаавч” өгчээ. Гэхдээ гараараа биш үгээрээ. Тодруулбал, энэ сарын нэгэнд Өмнөговь аймгийн нэгдсэн эмнэлгийн эмч, мэргэжилтнүүд “Оюу толгой” ХХК-ийн урилгаар Ханбогд сумыг зорьж Оюутолгой, Тавантолгойд ажиллаж буй ажилчдад ХДХВ/ДОХ-ын халдвараас сэргийлэх сурталчилгаа хийжээ. Сурсан занг сураар боож болохгүй гэгчээр Монголчууд л болсон хойно юу юуны туханд хүрэлгүй шалгалт шүүлэг авчээ. Өөрөөр хэлбэл ХДХВ/ДОХ-ын талаар хэр мэдлэгтэй болохыг нь шалгаж ажилчдаар тест бөглүүлээд авч. Гэтэл Монгол ажилчид ХДХВ/ДОХ-ын талаар хангалттай мэдээлэлтэй төдийгүй түүнээс хэрхэн сэргийлэх, ХДХВ/ДОХ нь хүнд хэрхэн халдварладаг талаар “А” –“Б”-гүй мэдэж байсан төдийгүй өдгөө ДОХ-ын халдвартай хичнээн хүн Монголд байгааг ч хэлээд авч. Нэг үгээр хэлбэл Монгол дахь ДОХ-ын түүхийг хангалттай мэдэж байжээ. Харин Хятад ажилчдын тухайд ХДХВ/ДОХ-оос хэрхэн сэргийлэх талаар үг хэлэх нь бүү хэл ДОХ гэгч ямар өвчин байдгийг ч мэддэггүй “усан тэнэг”-үүд нийт Хятад ажилчдын 50-иас илүү хувийг эзэлжээ. Гэхдээ тэд дуугүй байсангүй. ХДХВ/ДОХ-ын талаар ухуулга сурталчилгаа хийж явсан эмч нараас “Бэлгэвч гэж юу вэ?” хэмээн асууж тохуурхсан нь ДОХ-ын өөдөөс биш Монголчуудын өөдөөс “салаавч” өгснөөс ялгаагүй сонсогдож байв. Өдгөө дэлхий дахинд хөгжлөөрөө тэргүүлж яваа их гүрний өчүүхэн хэсэг болох Хятад ажилчид “бэлгэвч” мэдэхгүй XXI зуунд амьдарч байв гэж. Тэд Хятад нутаг өргөн уудам болохоор хэр баргийн мэдээлэл авдаггүй. Уулын мухар, газрын хаяанд амьдардаг гэж байгаа боловч Хятадууд мэдье, сурья гэсэн зүйлээ хаанаас ч мэдээж, хаанаас ч сурдаг. Нутагтаа ажилчин шоргоолжноос ч илүү ажиллаж, цаг наргүй мөлхдөг тэд хэр баргийн зүйлийг андахгүй. Тэр ч байтугай дахин ашиглах боломжгүй зүйлийг ашиглаж мөнгө олж сурсан хүмүүс. Хэдхэн сарын өмнө ашигласан бэлгэвчээ нарийхан зүсэж гадуур нь өнгөлөн далдлалт хийн үсний боодол болгон зарж байгаад баригдсан бүлэг Хятадууд мөн дээр хэлсэнчлэн уулын мухар, газрын хаяанд амьдардаг иргэд байсан билээ. Өдгөө ХДХВ/ДОХ-ын халдвартай хүмүүсийн тоогоор дэлхийд тэргүүлэх дээрээ тулаад байгаа эрсдэл ихтэй оронд амьдарч байж ийм болчимгүй үйлдэл хийснийг нь төлөө Хятадын шүүх “Өвчин тараах ажиллагаа”   гэж үзэн бүх насаар нь хорих ял өгсөн билээ. Энэ мэтчилэн нутагтаа нухчуулж байгаа Хятадууд Монголд ирээд мэдэхгүй царай гарган даапаалж байна. UNAIDS-ийн тооцоолсноор, дэлхийд ДОХ-ын халдвар авсан 15-49 насны 35,7 сая хүн бүртгэгдсэний 26 сая нь ажил хөдөлмөр эрхэлдэг байна. Энэ тооцоонд албан ёсны бус ажил эрхэлдэг хүмүүсийг оруулбал ДОХ-ын халдвар авсан хэр нь ажил хийж буй хүний тоо 36,5 саяд хүрнэ. Харин манай урд хөрш Хятадад ДОХ-ын халдвар авсан хүний бодит тоо энэ онд 780 мянгад хүрч болзошгүй тухай тус улсын ЭМЯ, Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага болон НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрөөс явуулсан судалгаанд дурьсан билээ. Албан ёсны мэдээнээс үзвэл, өнөөдрийн байдлаар, БНХАУ-д ДОХ-ын халдвар авснаа бүртгүүлсэн 346 мянган хүн байдаг бөгөөд энэ онд ДОХ-той хүний тоо 154 мянга хүрэх аж. Тэрчлэн 2011 онд багтаж 48 мянган хүн халдвар авах бол уг өвчнөөр 28 мянган хүн нас барна гэсэн тооцоо гарчээ. Одоо БНХАУ-д дэлхийн халдвар авсан 15 хүний нэг нь ногдож байна. ДОХ-ын вирус тээсэн анхны хүн Хятадад 1985 онд бүртгэгдсэн байдаг. Түүнээс хойш халдвар тээсэн 434 мянган хүн бүртгүүлсний 88 мянга нь нас барсан байдаг гэхчилэнгээр Хятадыг тойросон ДОХ-ын асуудал урт үргэжилнэ. Юутай ч эрсдэл өндөр орноос ирж буй хар ажилчдад төр төмөр нүүрээ харуулж хатуу хяналт тавихгүй бол уулын мухарт буй малчнаас эхлээд Улаанбаатарын дэгжин хүүхнүүд ч Хятадын хүүхдийг тээж бас хажуугаар нь “ҮНЭГҮЙ ӨВЧИН” авах нь... Ж.Хулан