.

Ер нь энэ агуулгаар нь олон л нэр хүндтэй хүмүүс хэлсэн байдаг байх. Дэлхийд барих нэрийн хуудас болсон эзэн Чингисээрээ бид ч дотроо хангалттай “огшдог”.

Одоогоор хамгийн том жишээ нь ерөнхийлөгчийн хэлснээр 2.900.000 Чингис нэг өглөө сэрж дэлхийг чичрүүлсэн гэж байгаа. Үүндээ огшсон уу яасан жанжин Сүхийн гэж байсан төв талбайгаа Чингисийн болгосон.

.

Өвөөгийн нэртэй Чингис бонд гаргаадахсан чинь хөрөнгө оруулагч нар уралдаад л авсан.  Дахиад мөнгө дутвал Чингисийн нэрэмжит төв талбайгаа тавиад мөнгө авч байж ч магад. Чингис өвөө мөнгөн дэвсгэрт дээр байдгаараа цэнхэр, улаан өвөө гэж үр ачдаа өхөөрдүүлэн дуудагдах бол сархад архин дээр бас өөр. Хар Чингис, Морьтой Чингис, Алтан Чингис гэх мэтээр алдаршин, зүрхээ чангалж согтуурах дуртай үр ач нарынхаа шүлсийг савируулна. Өвөөгийн нэрээр архи үйлдвэрлэгчид энэ байдлыг анзаарч цөсийг нь хөөргөхөө дарья гэж бодсон бололтой сүүлд нь “сүүн Чингис” гэж арай зөөллөж нэрлэсэн талтай. Өвөөгийн нэртэй эдгээр сархадыг үр ач нар бид юм дуулбал дуулахаар өргөн дэлгэр хэрэглэж, архины хэрэглээгээрээ дэлхийд толгой цохидог орос ах нарынхаа атаархлыг төрүүлж байна.

.

Одоо өвөөгийн нэрийг зүүж гаргамаар бусад боломжит хувилбаруудыг харцгаая.

Чингисийн нам, Эрхэм гишүүн н.Чингис, Чингис аймаг мөн Чингис сум, Чингис спорт цогцолбор, Чингисийн цэргийн их сургууль, Чингсийн IQ судлах үндэсний төв, Чингис ноолуур, Чингис үүлдэрийн морины уралдаан... гээд мөн ч урт жагсаалт гарч болохоор.

Гэхдээ ядаж Чингисийн музей эхлээд байгуулчихвал бас зүгээр гэж бодогдоно.

.

Дэлхийн улсууд, нэр хүндтэй эрхмүүд Чингис хааныг байлдан дагуулагч байсан гэхээсээ илүүтэй түүний төр удирдах ухааныг илүүтэй судалж хүндэлж байдгаа илэрхийлдэг.

Чингис хаан судлалын арвин их сан, мэдээллийн ихэнх эх сурвалж одоогоороо Хятадад хадгалагдсаар байна. Энд Чингис хаан судлалтай холбоотой гол хэрэглэгдэхүүн Монголчуудын XIII-XIV зууны түүх Монголд нь биш хилийн цаана одоо ч хадгалагдаж байна гэсэн үг. Энэ бол Чингисийн үр ач гэж толгой сэжих дуртай биднийг ичээх юмны л нэг. Дэлхийн нөхдүүд гайхаж байна. Яачихсан  хүүхдүүд вэ. Эцэг өвгөдийнхөө хэдэн түүхийн ном ботийг цуглуулаад, худалдаад ч болсон авчихаж чадахгүй, тийм ийм түүхийн бичиг нь байна уу гэхээр Хятадад Бээжинд байгаа л гэх юм. Уг нь өвөө нь дэлхийг дайлж явсан мундаг эр юмсан гэх бол энүүхэнд. БНХАУ-д манай өвөөгийн түүхэн үетэй холбогдох 200 шахам бичиг зохиол, түүхийн хэрэглэгдэхүүн олдон судлагдаж буй гэнэ.

.

Юун түрүүн Өмнөд Сүн улсаас 1221-1237 онд Монголд зарагдаж ирсэн элч Жао Хун, Пэн Дая, Сюй Тин нарын бичсэн бүтээлүүд, 1215 оноос Монголын төрд зүтгэсэн сайд Елюй Чуцайн бичсэн “Баруунш аялсан тэмдэглэл”, 1223 онд Чингис хаантай уулзсан эрдэмтэн Чан Чун Бумбын бичсэн “Чан Чун Бумбын баруун зүгт аялсан тэмдэглэл”  зэрэг Хятад дахь Чингис хаан судлалыг монголчууд татан авч Чингис судлалын музей, номын сантай болох арга бодох ёстой.

Өнөө архи мөнгөн дэвсгэртээс эхлээд өргөмжлөл шагнал бүх зүйлдээ эх болгон авч байгаа Монголыг гадаад ертөнцөд илэрхийлэх өнгө төрх нь болсон өвөөгийн маань зургийн үндсэн эх нь ч одоо мөн л Бээжин хотноо Дундад улсын түүхийн музейд хадгалагдаж байгаа гэнэ.

.

Жилийн турш компанит ажил өрнүүлэн Т.Батаар гэдэг том ясыг тив алгасан авчирсан багийг Чингист холбогдох түүхэн эх судар бүтээлийг олж ирэх ажилд л оруулмаар байгаан. Хэдэн төгрөг атгуулаад, яг Т.Батаарт хийсэн менежментээр нь цаг завгүй ажилуулбал шороон дор 600 жил хэвтсэн, Чингис судлалтай холбогдох хэдэн судар ном эх бичиг олоод ирчихэж чадах л баг. Тэгээд түүнийгээ Чингисийн нэрэмжит талбай дээр тууз татаад өөрийнхөндөө үнэгүй, гадаадынханд бол ногооноор уншуулж бөөн мөнгө хийж эхлэх биз.

.

Энэ бол үнэхээр Чингисизмээр хөгжихөөр шийдэж байгаа манай улсад яаралтай хийх ёстой ажил мөн. Чингис хаан судлалын үндэсний төв ч юм уу, зөвхөн монголоос л олж уншина гэсээр Чингис хаан судлаачид зүтгэн ирэх ном түүхийн эх сурвалж бичээсийн цогц болсон номын сан одоогоороо алга л байна. Одоо үед “өвөөгийнхөө” нэрийг шууд авсан 400-гаад хүүхэд байдаг бол аль хаалттай социализмийн үед 1960-1963 онд “өвөөгийн”-хөө нэрийг авсан 23 Чингис нэртэй иргэн байж. Хаалттай, хавчигдмал цагт өөртөө болон үр хүүхэддээ ирэх дарамт шахалтаас үл халшран Чингисийн монгол гэдгээ бусаддаа сануулж нэрийг нь үр хүүхэддээ өгч байж. Харин ардчилсан төрт ёс тогтоогоод 23 жил болоход  Чингисийн нэртэй архи, бараа, байшин талбай, гудамж буудал зэрэг нь тоогоо алджээ.

.

Бид өвөөгийнхөө төрсөн өдрийг саяхан тогтоож 11 дүгээр сарын 14-ийг бүх нийтээрээ амарч өвөөгийнхөө нэртэй архийг нэрээ марттал ууж тэмдэглэсэн. Өвөөгийн төрсөн өдрийн үдэшлэг “I Loft function house”-д өндөр tax-тай болсон. Цаана нь том яривал Чингис хааны акедеми гэж нэг хүний өмч болсон  байгууллага байна. Өвөөгийн нэр буянаар мөнгө гэдэг тасралтгүй урсч байдаг бумбаны аман дээр суусан Давааням гэх энэ бие даасан бизнесмен өөрийгөө бараг л бага Чингис гэж байгаа. Тэрбээр Чингисийн нэрийг ганцаар эзэмших патент эрхийг өөрөө өөртөө өгчихсөн гэж хүмүүс дүргүйлхдэг. Одоо биднийг харж үзээд Монголын ард түмэнтэй энэ эрхээ хувааж эзэмшье гэж байгаа овоо гар. Гэхдээ УИХ-ынхан өөрийг нь урьж ярилцан аятайхан гуйх юм бол тэгнэ гэж байгаа.

.

Энэ мэт Чингисизм ийн үзэл суртлын ажил үнэхээр урагштай явж байна. Удахгүй Чингисийн нэрийг хамгийн их эргэлтэд оруулж зах зээлд гаргасан гэдэг номинацаар өнөөх Гиннест өрсөлдөгчгүй бүртгэгдэх биз. Мөн “Chinggis khaan royal” нэртэй автомашины загвар гаргах саналыг Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн сайд Х.Баттулга гаргасан байгаа. Хамгийн сүүлд гэвэл төв талбайгаа Чингисийн нэрэмжит болгосон.

.

Харин Чингисийн монголд Чингис судлалын дэлхийн төв ч юм уу, үүнтэй дүйцэх сургууль номын сан гэж байхгүй л байна. Ийм байхад “Чингисизм” байгуулж байна гэж бие биендээ цэцэрхэн гайхуулах хэрэг байна уу даа.

Социализмийн үед чинь ядаж л Карл, Марксын нэрэмжит Намын дээд сургууль гэж байсан биз дээ.

.

П.Баярхүү /тоймч/