Сайхан наадамлав уу гэдэг шиг сайн ч муу ч сонгуульдаж дууслаа. Төрийн гурван өндөрлөгийг эзлэсэн АН-ын өмнө шийдвэрлэвэл зохих олон ажил хүлээж байна. Яахав авилгатай байлддагаараа л байлдаж, төрөө улам бүр тунгалагшуулан илааршуулж, шүүх засаглалаа шинэтгэх гээд олон ажил бий нь мэдээж. Гэхдээ юун түрүүн өнөө маргаашдаа эдийн засагт тулгамдаад байгаа асуудлуудаа тухай бүрт нь шийдээд байхгүй бол улсын маань халаас нэг л биш ээ. Ерөнхий сайд ч байдлыг хүлээн зөвшөөрч “Эдийн засаг хүндрэх нь хүндэрсэн. Зэс нүүрснээс хамааралтай байдал л ийм хүндрэлийг авчраад байгаа. Бид өөр эх үүсвэрээс хамааралтай эдийн засагтай байх шаардлагатай байна” гэсэн. Муу нуухаар сайн илчил гэдэгчлэн тэр үнэнээ хэлж байна. Дэлхийн эдийн засаг амаргүй байгаа. АНУ, Европын эдийн засаг өдөр ирэх тусам муудсаар байгаа мэдээ эдийн засгийн орчинг савлуулахад хүрч сүүдэр нь Хятадын эдийн засгийг ч хиртээж эхлэв. Манай ашигт малтмал Хятадаас үлэмж хамааралтай болохоор дагаад савлаж эхлэв.

.

Улсын төсвийн орлого л гэхэд 335.6 тэрбум төгрөгөөр тасалдсан буюу 85.7 хувьд хүрчээ. Гол нь нүүрсний борлуулалттай холбоотой. Энэ онд 30 сая тонныг экспортлохоос өнөөдөр дөнгөж 6,3 сая тонныг л экспортолжээ. Ахиад 24 орчим сая тонныг гаргаж байж арай чарай төлөвлөснөө гүйцээж болох ч ийм найдвар огт харагдахгүй байгаа. Төсөвт хүндрэл гарах үед ашиглагдах Төсвийн тогтворжуулалтын сан гээчид 169 тэрбум төгрөг байрших ёстой. Үүний 103 тэрбум төгрөг нь зэс, 66 тэрбум төгрөгийг нүүрсний орлогоос бүрдүүлнэ. Одоо дөнгөж 25.8 тэрбум төгрөг л зэсийн орлогоос орсон байх юм. Нүүрсний үнэ өмнөх оны мөн үеэс 25 хувиар уначихаад байдаг. Цаашдаа ч байдал нэг их сайнгүй. Н.Алтанхуяг сайд хаанаас энэ мөнгийг олж хийх нь бас л тодорхойгүй.  Хэт хамааралтай эдийн засаг замгүй газраар уухилан зүтгэсээр. Нэг замаар бус олон салаа замаар замнахгүй л бол бид лаг шаварт хамраараа хатгаад унана.

.

Одоо ингээд наадамдаад эхэлнэ. Намрын сарыг зургаа гэж санаад наадамдаж өгнө дөө.  Үнэндээ зуны саруудад манайхан ажил хийнэ ч гэж үзүүлж өгдөг улс. Яам тамгын газрын хаалга үүд дангинтал цоожтой. Харин эдийн засаг нь зогсонги улирал. Наадамдах гэж байхад юун олон тулгуурт эдийн засаг гэж нүдээ том болгоод гайхаж ч мэднэ. Биржүүд дээрх алт зэсийн үнэ навсайтал унаад байдаг. Хоёр хөршийн эдийн засаг ч суларч мэдэхээр прогнозыг гадныхан хийгээд байна. Олон тулгуурт эдийн засаггүй бол цаашаа замнахгүй нь нэгэнт тодорхой болов. Харин яаж олон тулгууртай болгох вэ.

.

Нэгэнт түүхий нүүрсний экспортын зах зээл хумигдаж байгаа болохоор энэ баялгаа яаж ашиглах вэ. Нүүрс шингэрүүлж дотоодынхоо түлшний хэрэгцээг хангаад зогсохгүй гадагшаа “чулуу” болгож болно. Занарын тос гаргаж авах, мал аж ахуйн түүхий эдийн нөөцөө ашиглаж мах, сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, арьс ноолууран эдлэлээ экспортолдог болох гээд эдийн засгийн олон салбарыг хөгжүүлэх боломж бололцоо их бий. Яахав нэг үеэ бодвол өнөөгийн Засгийн газар хэд хэдэн ажил эхлүүлж, боломж бололцоогоо ашиглаад эхэлсэн. Үүний эхлэл нь Чингис бондоор хийх бүтээн байгуулалтууд, Мон-93 бензин, Салхитын цахилгаан станц зэрэг болж байх шиг байна. Одоо харин Засгийн газар хийж байгаа ажлаа түргэтгэж, өөрсдийн хэлж байсны дагуу чардайх л хэрэгтэй байна.

.

Үнэндээ манай улсын эдийн засгийн хамгийн эмзэг цэг нь хомсдол юм. Салбар бүрт хомсдол нүүрлээд байна. Гаднаас нь өнгөц дүгнэхэд дэлгүүрийн лангуун дээр элдэв өнгийн чихэр, жимс, хүний хэрэгцээ цөм бүрэн мэт харагдаж байна. Гэвч үндсэндээ мэргэшсэн боловсон хүчин, удирдлага, эмнэлэг, үйлчилгээ гээд бүхий л салбарт хомсдол үүссэн учраас эдийн засаг өсөх боломжгүй болоод байна шүү дээ. Эдийн засгийн үзүүлэлт гайгүй байгаа дээрээ олон тулгуурт эдийн засгийн хөрсийг зөв тавимаар байна даа. Наадам яах вэ болдгоороо болоод л өнгөрнө. Идэх хоол, өмсөх хувцсаа, хэрэглэх бараа таваараа бэлдэж суухсан даа.

.

Н.Бадамжав