![](http://www.shuud.mn/wp-content/uploads/2011/11/%D0%BC%D3%A9%D0%BD%D0%B3%D3%A9.jpg)
Хянах хянагчгүй, харгалзах эзэнгүй СӨХ хэмээх бэлэн мөнгөний шуудай иргэдийн халаасыг тэмтэрсээр. Гэвч хуулийнхан ч тоодоггүй, хувийнхан ч тоодоггүй энэ албан байгууллага улсын хэмжээнд 600 шахам байдаг байна. Эдгээрийн 434 нь нийслэлд үйл ажиллагаа явуулдаг аж. Харин тэдний 393 нь Сууц өмчлөгчдийн холбооны дээд зөвлөлд харьяалалтай. Энэ байгууллага СӨХ бүрээс 50-300 мянган төгрөгийн хураамж буюу оршин суугчдын СӨХ-д төлдөг засвар үйлчилгээний хөлсний хоёр хувийг жил бүр авдаг гээд бод доо.
Нийслэл хотод үйл ажиллагаа явуулж байгаа СӨХ-үүд сар болгон айл бүрээс хамгийн багадаа 12 мянган төгрөгийг хураадаг. Энэ нь засвар үйлчилгээ, цэвэрлэгээний хөлс, жижүүрийн цалин, лифт, дундын эзэмшлийн талбай, гаднах гэрэлтүүлэг, орон сууцны даатгал, амьтны хураамж гээд дотроо дэд дэд хэсгүүдэд хуваагддаг.
СӨХ-ийн гэх харъяалалтай ааш муутай, адайр зантай нөхдүүд үе үе айлуудын хаалга үүд нүдэж СӨХ-ын мөнгөө заасан цагт төлөхийг шаардаж, алдагдалд орлоо, алданги тооцно хэмээн амьсгаа авахгүй шахам олон үг урсгана. Амгалан тайван байдал алдагдууллаа хэмээн үг унагасан нэгнийг нь байрнаас нь хөөх нь холгүй аашилна. Ууртай нэг нь хэрэглээний усыг нь хааж хясна гэхчилэнгээр СӨХ-ыхоо давуу талыг ашиглан дарамталдаг нь ердийн үзэгдэл болоод удлаа.
![](http://www.shuud.mn/wp-content/uploads/2011/11/bair_oron_suuts-150x150.jpg)
Харин тэд авсныхаа дараа тайлан энэ тэр тавина гэж ёстой л залуусын хэлдэгээр “гонжийн жоо”. СӨХ-д талтай хэдэн хөгшчүүдийг цуглуулж хурал хийсэн болоод л гүйцээ. Харин ганц нэг үг хэлж данс мөнгөнийхөө тайлан тооцоог харуул хэмээн дуугарсан нэгэнд цагаан сар, улсын баярыг тохиолдуулан гарын бэлэг хэмээн шил архи, хатуу цай, сүү мэтхэнийг өгөөд л амыг нь “барьчихдаг” мэхтэй.
Уг нь байранд амьдарч буй айл өрхүүд аль болох ая тухтай амьдрахыг бодож СӨХ-д мөнгө төлдөг. Гэвч сав л хийвэл засвартай хэмээн муруй, сарий бичсэн цаас наасан лифт, элдэвийн үг бичиж эрээлсэн хана туурга, өвлийн хүйтэнд орц хонгилд нь өвгөнтийнхөн зочилж, зунд нь бороо нэвт дуссан дээвэртэй л жилийн дөрвөн улирлыг үддэг нь үнэхээр мөнгөө өгч байгаа иргэдийг залхаан цээрлүүлж байна гэхээс өөр яалтай билээ.
Гэсэн ч СӨХ өнгөрсөн жил тэдэн төгрөгийн тийм засвар хийсэн хэмээн баахан бичиг цаас үзүүлж ам таглах нь энүүхэнд. СӨХ-нд ихэвчлэн хэл амтай, хортой шартай хүмүүс ажилладаг учраас хэл ам хийхээс төвөгшөөж хэлсэн мөнгийг нь байрныхаа мөнгөтэй хамт тушаачихдаг хэмээх иргэд олон.
Иргэд өргөн хэрэглээний барааны үнэ 10-20 төгрөгөөр нэмэгдэхэд л бухимдаж эхэлдэг. Энэ нь амжиргааны түвшинд шууд нөлөө үзүүлдэг учраас тэр. Харин СӨХ-д өгч байгаа мөнгөнийхөө зарцуулалтыг шалгаж үзэх гэвэл элдэв эрээнээрээ хэлүүлнэ.
![](http://www.shuud.mn/wp-content/uploads/2011/11/images4.jpg)
Жишээ дурьдая. Нийслэлийн баруун захын дүүрэг болох Сонгинохайрхан дүүргийн 29 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэрт Орос ах нарын барьж байгуулсан Москва хорооллыг Кремль СӨХ хариуцаж үйл ажиллагаагаа явуулдаг байна. Харин уг СӨХ-ны анхны дарга нь СӨХ-ны даргаар хоёрхон жил ажиллаад л хувьдаа “Nissan Terana” авч унажээ. Тэрээр өөрөө энэ хороололд амьдардаг учраас СӨХ-ны мөнгө төлөхийн зовлонг мэдрэхгүй. Бас хамгийн үнэтэй болгоныг тус бичил хороололд нэвтрүүлдэг муу зуршилтай.
Тэрээр хамгийн үнэтэй цэцэрлэгжүүлэлтийн компаниар мөнхийн ногоон гацуур суулгуулсан. Зөвхөн өөрийнхөө амьдардаг байрны үүдний зүлэгийг хамгаалан хайс хашаа барьжээ. Түүний энэ хайс нь 5 сая төгрөгийн өртөгтэй. Замынхаа онгорхой цоорхойг нөхөхөөр төсөвлөсөн мөнгө нь нэг сая 500 мянга. Гэхдээ энэ мөнгөөрөө ганцхан шуудай цемент авч шороотой хольж хутгаад нүхээ бөглөсөн гэх. Мөн сая гаруй төгрөгөөр орцны хаалга солиулсан гээд тоочоод байвал урьд өмнө нь сонсож байгаагүй өндөр өртөг бүхий хэрэглээтэй СӨХ-ны дарга шиг баян тансаг бас харц дээгүүр хүн алга.
![](http://www.shuud.mn/wp-content/uploads/2011/11/27027814.jpg)
Тус хорооллын нэгдүгээр ээлжийн зургаан байранд 500 гаруй айл өрх бий. Эдгээр айлууд сар бүр СӨХ-ын мөнгө хэмээн 12500 төгрөг өгдөг. Үүний 4500 нь засвар үйлчилгээний мөнгө. Тэгэхээр сар бүр 2 сая 250 мянган төгрөгийн СӨХ-ийн халаасанд сул өгч байна гэсэн үг. Үлдсэн 8000 төгрөг нь жижүүрийн цалин, цэвэрлэгээ, лифт, хог, харанхуй өрөө, гэрэлтүүлэг гээд бусад зүйлд зарцуулагддаг гэсэн. Гэсэн ч хагархай пильта, цоорхой зам гээд шүүмжлэх, засуулах зүйл олон ч энэ л дүр зургаараа хэдэн жил болжээ.
Энэ мэтчилэн СӨХ тойрсон гомдол тасрана гэж үгүй. СӨХ-ны мөнгөөр хүү, охиндоо байр авч өгөн, жийпээр гангарсан дарга нарын тухай асуудал үе үе босч ирдэг ч асуудлыг шийдэх Төрийн байгууллага Монголд алга.
Тухайлбал, СӨХ-дын дээд зөвлөлийн гишүүн бус СӨХ-дын оршин суугчид СӨХ-дын дээд зөвлөлд хандан манай “СӨХ-ны удирдлага мөнгө идээд байна, хянаж шалгаж өгөөч” гэсэн хүсэлт тавихад “Тодорхой хэмжээний төлбөр авч шалгадаг” гэсэн хариу өгчээ. Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөөх газар “Бид СӨХ-дын асуудал, үнэ төлбөрийг хянах үндэслэл байхгүй” гэдэг хариу өгдөг байна. Харин орон сууц нийтийн аж ахуйн удирдах газар “Тэр СӨХ-дын дээд зөвлөл нь мэддэг юм байгаа биз. Манайд СӨХ хамаагүй” гэсэн хариулт өгчээ. Тэгэхээр мөнгө хүүлж, мөрөө баллаж чаддаг СӨХ-ны вант улсыг шүүхийн өмнө дуудах цаг болжээ.
Ж.Хулан