“Хотын иргэдийг татвартай болгоно” гэсэн мэдээлэл олны дургүйцлийг төрүүлээд байна. Утаа тоосноосоо салгаж чадахгүй байж юун татвар, ард иргэдийн нуруунд ачаа нэмэгдлээ, хэн нь тэр мөнгийг идэх бол гэхчлэнгээр иргэдийн хардлага сэрдлэг цахим ертөнцөөр дүүрэн. Ойр дотныхон маань ч татварыг үзэн яддаг дургүйцлээ илэрхийлж, бараг л хадны мангаатай зүйрлэж байна. Хичнээн үзэн ядаж, дургүйцсэн ч та бид татвар төлөх ёстой. Харин тэр татварын хэмжээ 0.1 эсвэл 10 хувь байх нь тооцоолж шийдэх асуудал. Асуудлын гол нь иргэд Улаанбаатарт амьдарсныхаа төлөө тодорхой хэмжээний татвар төлнө. Энэ нь та бидний улиг болтол ярьсан төвлөрөлийг сааруулах нэг арга. Ингэж хэлэхээр хөдөөнөөс шилжин ирэгсдийг харааж эхлэх нь мэдээж. Тэгвэл татварыг яагаад авах, хэрхэн зарцуулах талаар ийм нэг санал дэвшүүлье.
6
Нийслэлд хамгийн олон хүн шилжин ирсэн 2004 оныг бодвол шилжилт хөдөлгөөн харьцангуй тогтворжжээ. 2004 онд 68808 байсан шилжилт 2006, 2007 онд 29 000 болон буурсан ч 2010 онд 39700 болон өссөн байна. Харин сүүлийн хоёр жилд шилжилт хөдөлгөөн буурах хандлагатай байгаа нь статистик мэдээллээс харагдаж байгаа юм. 2011 онд 28593 хүн Улаанбаатарын иргэн болсон бол 2012 онд 19887 болон багассан нь хотыг зорих шилжилт хөдөлгөөн тогтворжсон гэж хэлэх үндэслэл болох юм. Татварыг төвлөрлийг сааруулах хөшүүрэг хэмээн онцолсны учир энэ. Өөрөөр хэлбэл, тухайн татвар шилжилт хөдөлгөөнд бус яг өнөөдөр нийслэлд амьдарч байгаа иргэд рүү чиглэх ёстой. Ингэхдээ нэгдүгээр бүсэд амьдарч байгаа иргэдээс илүү өндөр татвар авна. Бэл бэнчин, хүсэл сонирхол, шаардлага байгаа бол өндөр татвараа төлөөд хотын төвдөө амьдар. Үгүй бол гурав, дөрөв бүр тавдугаар бүс рүү ч нүүж болно. Нийслэлийнхээ төвийг жаахан ч гэсэн цэгцэлж авъя. Ингэж хэлэхээр хаана амьдрахаа эцэг хуулиар хамгаалуулсан эрхтэй хэмээн бардамнах байх. Нийтийн эрх ашгийг л өмнөө тавья. Цаашлаад хоёр, гурав, дөрөв, тавдугаар бүсэд татварыг шат дараалан бий болгох хэрэгтэй. Тавдугаар бүсийнхэн татваргүй гэж иргэдээ алагчлах ёсгүй.
6
Татварын мөнгөөр юу хийх вэ
6
Иргэдээс авсан татвар өнөөгийн шиг нууц, далд байж болохгүй. Талхны мөнгөнөөс нь хугаслан байж авсан учраас хаана юунд зарцуулж байгаагаа ил тод байлгах учиртай. Харин юунд зарцуулах вэ. Хотын иргэдээс авсан татварын мөнгөөр шинэ суурьшлын бүс байгуулъя. Дэд бүтэц байхгүйгээс ашиглаж чадахгүй байгаа зэлүүд газрууд хотыг тойроод бий. Нэг жилийн татварын мөнгөөр нэг л суурьшлийг бүрэн “тохижуулах” боломжтой, хэн нэгэн хумслахгүй л бол шүү дээ. Суурьшлын бүсдээ инженерийн шугам сүлжээ татаж, зам харгуй тавиад өгчихвөл барилгын компани орон сууцны хороолол бариад л эхэлнэ. Тэр үед нь сургууль цэцэрлэгийг хамтад нь бариулчихвал иргэдийг татах хүч болчихно л гэсэн үг. Энд нэг санаа хэлэхэд, шинэ суурьшлийн бүсэд амьдрахаар очиж байгаа иргэдэд хөнгөлөлт үзүүлэх, бүр татвар авахгүй байх зохицуулалтыг хийж өгөх хэрэгтэй. Бас хурдны зам, ажлын байр ч шаардлагатай. Үүнтэй холбогдуулаад одоо байгаа хотууддаа иргэдээ жигд тараах бодлого, зохицуулалт шаардлагатай байгааг дайхыг хүслээ. Хархориныг аялал жуулчлал, соёл урлагийн, Улаанбаатарыг засаг захиргаа, улс төрийн, Дарханыг бизнесийн, Сайншандыг аж үйлдвэрийн, Налайхыг оюутан залуусын, Эрдэнэтийг уул уурхайн, Чойбалсанг нефтийн гэх мэтээр дэд хотуудыг хөгжүүлвэл бид олон бэрхшээлээс салж чадмаар санагдана.
6
Татвараа төлсөн иргэнд ямар нэг дэмжлэг туслалцаа эсвэл хөнгөлөлт эдлүүлэх хэрэгтэй. Жилд нэг удаа татвар төлсөн иргэн оны эцэст эсвэл шаардлагатай үед нь төрөөс хөнгөлөлттэй дэмжлэг үзүүлэх нь зүй ёсны асуудал. Орон байр худалдан авах, хүүхдийн сургалтын төлбөр, гадаад дотоод эмчилгээ хийлгэх зэргээр хүн бүрийн хэрэгцээ шаардлага өөр ч нийтлэг эрх ашигт нийцсэн хариу барих л учиртай. Товчхондоо иргэдээрээ татвар төлүүлэх хөшүүргийг төрийнхөн бодож олох хэрэгтэй. Гэхдээ нүд сэтгэл хуурсан зүйл байж болохгүй нь мэдээж.
.
В.Хэрлэн