Ихэнх хүмүүс улс төр, эдийн засгийн талаар бичиж, чухал цэг дээр зогсож байна. Харин би гэдэг хүн хоол ундны талаар, гадаад гоё юмны талаар бичиж сууна.

ФМ радиогоор нэг сурталчилгаа их явах юм. Чапи энэ тэр шиг уран гоё ярьж буулгаж чадахгүй хойно утгыг товч буулгая. Чи хаана хооллох гэж байна... тэнд үү, арай ч дээ ... Хятад хоолны газар байна, хөнгөлөлт бонустай, амт шимт тасархай, сая шинэ салбар нь нээгдээд ... чи тэгэхэд сонголтоо хийж чадахгүй яваад байгаа юм уу...

5

Төөтөө, чи хаачих нь вэ? ... Өө Хятад явах гээд, ээ юун ямх, ямх сэтгэдэг юм бэ. Хятад хоол идэхийн тулд Хятад явах хэрэггүй болсон шүү дээ. Энд тасарсан хятад ресторан байна... Өө тийм үү тэгвэл алд алдаар сэтгэж, тасалбараа зараад тэр газар чинь хооллоё доо... гэсэндүү утгатай. Санаа нь тодорхой нэг хятад юмуу солонгос хоолны газар нээгдсэн, эс бөгөөс өргөжин, шинэ салбар нь хаа нэгтээ нээгдсэн тухай сурталчилгаа. Хийц болоод өгүүлэмж, гүйцэтгэлийн хувьд өөлөх юмгүй сайн сурталчилгаа. Гэхдээ энэ өгүүлэх зүйл маань биш. Амьдрал дээр ажиглаад байхад хааяа тохиох амралт, тэмдэглэлт өдрүүдээр найз нөхөд, гэр бүлээрээ цуглан хаана сууж хооллох вэ гэдэг дээр санал уралдуулбал ихэнхдээ л хятад юм уу, солонгос хоол зооглох санал илүүрхэн олонх болдог байдал ажиглагдаад байгаа.

5

Хутга тавихгүй мах идэж, хундага тавилгүй сархад уух Монгол зоогийн газар хомсдсон юм болов уу. Мэдээж үгүй. Хятад, солонгос хоолны газар монголчуудын сонголтод илүү түлхүү тавигдаж байгаад олон эерэг, сөрөг тайлбарыг хэлж болох байх. Олуулаа, тойрон суугаад олон хоолыг сольж  хольж иддэг, өөрсдөө хийж шардаг болохоор сонирхолтой, мөн амны зуугаа хийж, цаг нөхцөөх хачир дагавар ихтэй, хурц амтлагч энэ тэр гээд чимэг өнгө сайтай. Монгол хоол бол жор сонголт цөөхөн, орчин тохижилт муу. Цэс муутай байнга л гэртээ хийж иддэг хоолууд байдаг болохоор сонирхолгүй гэх мэт.

7

Гэхдээ энд хоолны тухай бус бид  үндэсний бизнесээ дэмжих сэтгэлгүй байна уу, тэд маань бидэнд сонгогдохоор өрсөлдөж ажиллахгүй, үйл ажиллагаагаа сурталчлахгүй байна уу? гэсэн асуулт тавих байна.

7

Манайд гадныхан үйлчилгээ, худалдаа нийтийн хоолны салбарт бизнес эрхлэх нь нэн таатай ч юм шиг. Монголчуудтай яг адилхан үнэ тарифаар зар сурталчилгаагаар бөмбөгдөж хэрэглэгчдээ амархан татаж болно. Монгол хүний компанитай түншилж нэрийг нь ашиглаж ажиллах тул татвар бага төлөх ба түүнээс бултах арга чаргыг адилхан авч хэрэгжүүлж чадна. Хүнсний аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн хяналтыг мөн л “аргалж” болно.  Хоол нь мөн чанартаа хятад байна уу, солонгос байна уу хэн мэдэхэв, халуун ногоо, өнгө үнэр гээд амталбал яг л мөн.

7

Наад захын жишээ хэлье. Монголчуудын солонгос хоолны газар захиалж идэх дуртай самгибсал гэдэг шарж мэддэг гахайн мах байх юм. Хоёр хүнийх 200 гр 26000 төгрөг гэж.  Яг Солонгостоо бол “сам” гэдэг нь 3-ын тоог илэрхийлнэ. Үүгээрээ самгибсал гэдэг нь 3 өөх, 3 мах сөөлжлөн алагласан мах байдаг. Үүний дараа сагибсал гэж байна. Тэр нь 4 өөх 3 мах сөөлжих гэх мэт. Зөвхөн энэ хоёр өөр махны ялгааг гаргахын тулд Солонгост нэг фермер тусгай жороор гахайгаа бордож бөөн ажил зардал болно. Тэр хэрээрээ өртөг шингэсэн, үнэтэй мах. Харин манайд бол захаас энгийн орчинд бордогдож шахагдсан гахайн махыг хямдхан бөөндөж аваад Самгибсал гэж нэрлээд, Солонгос хоол гэсэн хаягтай уушны газар, маш үнэтэй зарчихаж байна. Энгийн нэг монгол гуанзанд бол гахайн махыг ийм үнэтэй шахах боломж байхгүй. Хятад хоол ч мөн адил. Хятадаас авчирсан ямар бүтээгдэхүүн, мах түүхий эд орсон болоод бусдаас хол тасархай өндөр үнэ, өртөг шингэж байгааг хэлж мэдэх юм алга. Тогооч нь хятад юм уу, солонгос байгаагаас хоол нь амттай, үнэ нь өндөр байна гэвэл бас өрөөсгөл. Зарим зоогийн газар нэг ч “дотор хүн”, мөн нэг ч Хангүг тогооч харагдахгүй. Гэхдээ солонгос юм уу, хятад эзэнтэй бас солонгос газын плитек, хятад хайруулын тавагтай тул яах аргагүй  Хятад юм уу, Солонгос хоолны газар мөн гэж үзнэ.

6

Гадаадын юм, харийн улсын юм гэхээр хар нүдээ ухаж өгөх шахдаг Монгол зан байна. Гадаадын шар толгойтой хүн хэлсэн тул ёстой үнэн үг гээд л иш татна. Тэрийг нь Монгол хүн, монголдоо хэлсэн л байдаг ч тоож сонсохгүй, өөрийн хүн хэлсэн болохоор ач холбогдол өгч үнэлэхгүй. Гадаад хоолны газар  юм болохоор өөр, ядаж л хүмүүст ярихад гоё, Солонгос, Хятад хоол идээд гэж гайхуулах аястай ярьчихна. Үндэсний, өөрийн гэсэн юмаа адалж, өрөөлийн юмыг яс чанар, орц хийцийг нь мэдэхгүй шүтэн хошуурах бидний энэ ядуу сэтгэлгээн дээр дөрөөлсөн харийнхан миний Монголд амархан мөнгө хийж, түрийвчээ түнтийлгэж, хилийн цаана байх эхнэр хүүхдээ тэжээж байна.

   7

Өөрийн нутаг орон, хот нийслэлдээ харийнхний бизнест шахуулж суух нь ууч сэтгэл үү, урагшгүй сэтгэлгээ юу. Ноён Ли, нэг бол Ким-ийн Зоогийн газарт хөрөнгө чинээтэй бүхэн, их хурлын гишүүн, төрийн түшээ, тендерчин, төсөлчин, дарга даамал, захирал гэсэн бүгд л хооллон, хүн зон оволзож, ширээ тойрон ууж идэн хөгжилдөх бол иргэн Болд, Цэцгээ хоёр ресторан дотроо европ хоолоо, монгол хоолтойгоо хоршуулан гүйлгэж, завсар зайгаар нь хиншүү тавин тэмээний махаараа хуушуур буузаа хийж, дээр нь архиа ахиухан борлуулж, хэдэн оюутан төсвийн ажилчид, таксины жолооч, цалин орлого багатай хэдийгээ хямдхан “дайлсаар” л сууна.

6

Эцэст нь хэлэхэд, гадаад юм, брэндийн бараа бүтээгдэхүүн хэрэглэж, үнэтэй солонгос, хятад  хоолонд орох мөнгөгүй бол чи амаа тат.  Юуны чинь үндэсний хоол, үйлдвэрлэл брэнд энэ тэр. Гадаад юм бол юу ч байсан гоё. Хоол нь бүр гоё. Монголд монгол махаар, хулхи  амтлагчаар хийж байсан ч гоё. Гадаад юм чинь ...

Холын уулын сайхныг харж амаа ангайхаар, өөрийн уулын сайхныг олж харах хэрэгтэй гэсэн үгийг төрийн соёрхолт, Ардын уран зохиолч Б.Лхагвасүрэн гуайгаас сонсч байснаа энд дурдан хэлмээр санагдана.

6

П.Баярхүү /тоймч/