Орон гэргүй 28-30 насны дөрвөн иргэн архинд хордож нас барсан байдалтай олджээ. Олдсон газар нь Амьдрах ухаан төв. Талийгаач нар энд орогнодог байсан ба бас эндээ “найрка” ууж хордсон гэсэн урьдчилсан дүгнэлттэй. Хуучирсан мэдээ л дээ. Гэхдээ золгүй хэргийн ард харах бодох зүйл үлдсэн. Ухаангүй хүнд ухаан суулгадаг ийм төв нийслэлд хэд хэд бий. Амьдрах ухаан мэргэжил сургалт үйлдвэрлэлийн төв, Хүүхдийн төлөө амьдрах ухаан төв, Амьдрах ухаан ТББ гэх мэт. Үүнээс хамгийн хүнд орчинтой нь СХД байх тэнэмэл иргэдийг нийгэмшүүлэх, сургалтад хамруулах, бүртгэх зэрэг үйл ажиллагаа явуулдаг Амьдрах ухаан төв.

:

Тус төв нь 2010 онд Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яамнаас зарласан нийслэлийн орон гэргүй, тэнэмэл иргэдэд халуун хоолны үйлчилгээ үзүүлэх гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах тендерт ялж тэнэмэл иргэдийг өдөрт нэг удаа шөлтэй хоолоор үйлчлэх ажлыг хийж эхэлсэн. Мөн тухайн үед Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам тэнэмэл иргэдийг түр хоноглох байраар хангахаар сонгон шалгаруулалт зарлахад нэг л оролцогч саналаа ирүүлсэн бөгөөд энэ нь өнөөх “Амьдрах ухаан төв” байж. Сүм хийд буяны газар ч зайгаа барих болсон тэнэмэл иргэдийг бөөгнөрүүлж хооллож, орогнуулж байдаг ийм ухаангүй төв байдгийг хүмүүс тэр бүр мэддэггүй байсан байх.

:

Тэнэмэлүүд гэдэг ийм бүлэг аль ч улс оронд байдаг. Нийгмийн хог шаар гэж хэлэгдэх ч хүн тул төрийн халамжийн гадна тэд үлддэггүй. Харин энэ иргэд нэгэнт орон гэргүй хаяг харьяалалгүй, сонгуульд санал өгдөггүй “нисэгч” нар тул улс төрийнхний анхаарал халамж тэтгэлэгт өртөх хувьгүй. “Тэнэмэл” нэртэй нэгдсэн арга хэмжээг үе үе төлөвлөгөөтэйгээр зохион байгуулсан тухай протокол мэдээ их харагддаг. Энэ нь гэр оронгүй хүмүүсийг бүртгээд халамжийн газруудад тараах болон халуун хоол цайгаар үйлчлээд өнгөрдөг ба үр дүн нь тэр гээд хэлэхэд бэрх. Нэг бодлын үе үе цуглуулж тоо толгой нь бүрэн байна уу гэж адуулж байгаа мэт арга хэмжээ болдог. Ийм арга хэмжээ болоход тэнэмэлүүд нэг сайн цаддаг гэсэн үг. Яагаад засаг захиргааныхан тэнэмэлүүдийг зүгээр хооллож тоолж хашаад байгаа билээ.

:

“Тэнэмэл” гэх тодотголд багтдаг иргэд жирийн бус гудамжны ахуй нөхцөлд амьдардаг  зарим талаараа гэмт хэрэг өдөөхөд бэлэн байдаг эрсдэлтэй бүлэг. Энэ талаас нь цагдаагийнхан энэ сүргээ байнга хянаж байх ажилтай. Тэнэмэл хэд нь нэг дороо бөөн сууж байвал тэдний хувьд их олз. Харин тэнэмэлүүд нь тийм уйтгартай суурин амьдралаас зугатна. Гудмандаа зогсохыг илүүд үзнэ. Нэг байр, дулаан орон гэрт удаан байгаад байвал ямар юмны тэнэмэл байхав гэж сэтгэнэ. Тэнэмэл бол тэнэмэл. Тэнэхээ боливол жирийн иргэн болчих төдийгүй ажил хийж, үүрэг хүлээж нийгэмшиж, ухаантай амьдрах хэцүү юм руу орчихно. Энэ бол тэдний хувьд тэсвэрлэшгүй зүйл байх нь тодорхой. Өдөрт юу ч хийхгүй тэнэж л байхад улс үнэгүй хооллож, буянтнууд хувцаслаад байна гэдгийг сэтгэхтэйгээ. Энэхүү  тэнэмэлээрээ үлдэх гэж тэмүүлэх иргэдийг нийгэмшүүлнэ сургана гэж  мөнгө цацах нь хаашаа ч юм. Хүнлэг энэрэнгүй нийгмийн хувьд тэднийг хооллох хувцаслах зэрэг хараа үзээг нийслэлийн төсвөөр сайн дурынхны хандив зэрэг хийсээр байгаа юм. Харин тэдний энэ хааяа ирж дулаацаж хоол эргүүлдэг “Амьдрах ухаан” төвийг цаашид хэрхэн ажиллуулж, ямар хэлбэр бүтэцтэй байлгах талаар нийслэлийнхэн эргэн хармаар. Нэрнээсээ л нэг буруу. Энэ төвөөс амьдрах ухааныг олж нийгэмшиж бидний дунд алхаа нийлсэн тэнэмэлүүд хэд байгаа юм бол. Энэ төв амьдрах ухааны төв үү, жинхэнэ хэрэг дээрээ архичин тэнүүлчдийг түр  орогнуулдаг төв үү. Өгсөн мөнгө нь зорилтод бүлэгтээ ямар хоол халамж болж очдог ба хэмнэлт нь хэний ходоодонд юм болж очиж байгааг төр яаж хянаж тооцдог юм бол. Өнөөх тэнэмэлүүд маань хоол идэх бүртээ төвийнхөө рестораныхаа “билл” дээрээ гарын үсэг хурууны хээгээ үлдээдэг юм болов уу. Тэднийг юу энэ төвд авчирдаг вэ. Хоол, орогнол хоёр уу, тэнд ажиллах хүмүүсийн  харьцаа халамж уу.

:

Тэнэмэл арга хэмжээ ба энэ бүлгийн иргэдийг хооллох, нийгэмшүүлэх зэрэг нэг жилийн хөтөлбөр, нийт төсөл арга хэмжээний хүрээнд 319 сая төгрөг зориулсан байдаг ба үүнд нийт 900-аад тэнэмэл иргэдийн 152 нь л сургалт хөтөлбөрт нь хамрагджээ. Энэ 152-оос хэд нь нийгэмшиж бидний дунд үлдсэн талаар нэг тоо байгаа л байх. Явцгүй арга барилтай ажлаар, үр дүнгүй хөрөнгө мөнгө цацдаг байдал эндээс харагдана. Тэнэмэл орон гэргүй иргэдээ, төр нохой шиг хаяахгүй байгаа нь зөв ч амьдрах ухаан гэсэн сайхан нэртэй төвд нийлүүлж архидуулаад байх нь ямар үр дүнтэй болохыг өнгөрсөн 4 хүний хордсон явдал харууллаа.

.

Орогнол гэдэг амьдрах гэдгээс огт өөр зүйл. Тэнэмэл хүн орогнож буй газраа эргэж тойрохоос биш суурьшихгүй. Суурьшчихвал тэнэмэл биш болно. Тэдэнд амьдрах ухааны, сургалтын төв биш нийгэмд аюулгүй бөгөөд халдварт өвчингүй амьд яваагаа харуулж бүртгүүлж байх эрүүл мэндийн хяналтын, бүртгэлийн төв хэрэгтэй гэдгийг Засаг захиргааныхан хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй юм. Орогнол хайн ирэх тэнэмэл иргэддээ яг хэрэгтэй зүйлд нь, хүрэлцээтэй мөнгө халамж өгч байвал тэдэнд хүргэх төрийн том ивээл болно. Тэд сургалтад суух гэж биш хоол идэх, түр орогнох гэж “Амьдрах ухаан” төвийн хаалгыг шөнө дөлөөр нүдсээр байх болно.

.

Пүрэвжавын Баярхүү /тоймч/