Ойрд бензин шатахуун өссөн, шүлхий ийш тийшээ үсэрсэн гээд олон тааруу мэдээний хажуугаар нэг содон мэдээ хэвлэл сайтад голлоод байх юм. Энэ мэдээ  чимээний дараа хүмүүсийн дунд нэг сэдэв олон хувилбар яриа бий болоод байгаа дуулдана. Гэр бүлийнхэн ярьж байна. “Өө тэгээд Өмнөд Солонгос визгүй болоод ирвэл бөөнөөрөө явья даа. Тэнд өвөлжиж байя, утаагүй гэсэн”. Хоёр найз ярьж байна. “Кореа визгүй болчихвол хоёулаа нэг очиж үзье дээ, Сөжү сөгнөж үзье...” Эхнэр ярьж байна “За солонгос визгүй болчихвол ханийхаа царайг хажуугаас нь нэг харья байз...” Хоёр оюутан ярьж байна. “Со визгүй болчихвол тэнд л сургуульд орохыг бодьё доо, энд сурах гэж гурилдаж байнаа...”

_

Дээрх ярианд хэрвээ гэсэн угтвар бий. Хэрвээ Солонгос визгүй болчихвол хэн яах гэж явах вэ, бас хэн үлдэх вэ монголдоо. Ойр орчныхоо хэн нэгнээс асуугаад үзвэл бараг тал нь аль хэдийн яваад ирсэн ба үлдсэн тал нь ямар ч байсан нэг яваад үзнэ дээ л гэнэ. Харин тэнд очиж ажиллая, эрүүл мэндгүй, гэр бүлгүй больё гэх хүн одоо бараг гарахгүй. Гэхдээ хүн бүр шахуу виз нь асуудалгүй бол зүгээр нэг очоод үзчихье гэнэ.

.

Яагаад бүгд тийш сониучирхаад байна. Жил бүр улсынхаа батлан хамгаалах зардалтай тэнцэх хэмжээний мөнгөөр соёлын сурталчилгаа довтолгоо зэрэг явуулдаг болохоор нь татагдаад байна уу. Үгүй, зүгээр л хүн бүр Солонгосыг магтаж байна. Суваг бүр солонгос драм гаргаж байна. Эндээс үүссэн дам гэж болох Солонгосын тухай сайн сайхан ярианы түүвэр бол их бий.

.

“...Тэнд чинь нэг төмөрний булан дамжилж тавьж байгаад сардаа хоёр сая төгрөг авчихаж байна. /үнэндээ бол 10 цаг босоо зогсож халуун төмөр гараар зөөж байгаа юм/. Тэнд чинь Христийн элч ирээд сарын будааг нь үнэгүй өгчихөж байна. Олон гэр бүл эндээс сэхэж, орон байр, машины лизинг төлөх доллароо энэ орноос гуйвуулж авч байна. Солонгос явсан хүн муудлаа гэж дуулдахгүй байна, харин ч ирчихээд гэртээ тогтохгүй, буцна гээд байна... Хэн нэгнийгээ Солонгост ажиллаж байгаа гэвэл “Өө боломжийн орлоготой юм байна, зээл ав” гэж хүн тоож байна. Солонгос явахад адилхан хар толгойтой халзан духтай болохоор ядаж гудамжинд чичлүүлээд байхгүй тэнээд байж болно. Хэлийг нь өдөртөө сурч болдог гэсэн...” гээд Солонгосын олон сайхан цуварна. Нэг талдаа үнэн. Солонгос оронд аялах хийгээд “мөнгө хийх” давуу талууд бий. Гарах боломжийг нь хаагаад байх тусам хүмүүс зүтгээд байгаа энэ орон руу бид хоосон гараад мөнгөтэй ирдэг байсан үе бий. Гэхдээ гэртээ, эх орондоо идээшихгүй болчихоод ирж байна. Гэрээт хугацаандаа эзэндээ үнэлэгдэн солонгост гурвантаа “улирсан” залуу ахиад гуравхан жил гэж буцах визээ эхнэрээсээ гуйж байна. Солонгост үнэнч ажилласан залуучуудыг “эзэд” нь зардлыг нь даагаад эх орноос нь буцаагаад сугалаад авчихаж байна. Ийм сугалаанд өнөөх визнийх нь хэцүү хатуу үйлчлэхгүй. Гэхдээ эхнэр нь хамт ирэх бол виз гарахгүй гэсэн болзол хэвээрээ. Энэ буцаж дайжаад байгаа зайг нөхнө гэж байсан баян агентлаг хаашаа чимээ тасарсан бэ. Хэдэн хүнээ эх оронд нь авчирсан бэ. Ядаж ирснээс нь хэдийг авч үлдсэн бэ.

.

Тайлан тоондоо ч сайндаа манай төрийнхөн, баахан зарлага баримт, яс тулсан баланс нэг газраас гаргаад л ирэх байх.  Гэхдээ үнэндээ юм хийсэн гэхэд хэцүү. “Зөгийнүүдээ, үүрэндээ ирцгээ, Монгол өөр болсон, зүгээр л ирээд над руу залга” шахуу юм ярьж дэлхийгээр тарсан эх орон нэгтнүүдээ эргэнгээ дайлуулж цайлуулж хариуд нь гоё дуу дуулж өгч уйлуулж байгаад ирсэн төрийн мөнгөөр аялагчид хаачсан юм бол. Зөгийг үүрэнд нь дуудах энэ аянаар Солонгосын хэдийг Жанцанноров гуайд даалгаж амьд тоглолт, ая эгшгээр далласан бол, Анхаа, Халиунаа гэсэн гэр бүлийн хосыг Европоор аялуулж Монголчуудаа уйлуулсан. Энэ бүх зугаалганд зөгийнүүдээс татвартсан овоо мөнгө урссан. Бодвол олон залуучууд хоёр хосын дууг дагаж аялж байгаад нэг мэдэхэд эх орондоо ирчихсэн байсан байх. Энэ бүх зөв санааг нь үгүйсгэх гэвэл муухай. Гэхдээ төр залуусаа эх оронд нь хүлээж авах гэж  юу бэлдсэн байсныг буулгах гэвэл хэцүү.

_

Үгэнд нь итгээд хүний газар олсон босгосон байрь суурь, ахуй орчноо зориг гарган хаяад эх орон, гэр бүлээ гээд ирсэн залуучуудыг хэн гэдэг төрийн амлагч төлөөлөгч Буянт-Ухаа дээр цэцэгтэй угтаж, ажлын байрыг нь зааж өгсөн юм бэ. Олон залуу ирээд буцах минь л гэж байна. Тэгэхэд зөрж очоод л ирээрэй гэж уриална, харийн нутаг давчдаад байна гээд л хосолж дуулна.

.

Нэгэн цагт Солонгос орон зорилготой тэвчээртэй хүн зорьдог орон байсан. Харин одоо улстөрчдийн очих дуртай газар болсон мэт. Ойр ойрхон зайд сайдууд Сөүлд очиж ирэхдээ “Тэд маань улам л сайн сайхан болоод байна. Бид баахан эргэж тойроод нэг төв нэмж байгуулаад, хэдэн ах дүүгээ ажилтай болгоод  ирлээ” гэх юм ярьдаг болж. Цэрэгт байгаа хүүд чинь баадантай юмыг чинь өгсөн шүү гэдэг шиг нөгөө визний асуудлыг чинь ярьсан шүү, Хангүг түншүүд бүтээнэ гэсэн гэж уулзалт болон хэвлэлээр сайхан мэдээ цацах нь бүр уламжлал бас улиг болчихсоныг зарим нь мэдрэхгүй юм.

_

Манай дарга сайдууд дараагийн удаа явахдаа Сөүлээс арай өөр чихэр өвөртөлж ирвэл сайн байх юм. Нэг л зүйлийг ойлгох хэрэгтэй л дээ. Хэн эх орноосоо явж тэр Солонгост л ажиллая, махаа зулгаая, зугатья гэж гуйгаад байгаа юм бол доо. Харин ч эсрэгээрээ харьд байгаа нэгийг минь авчраад өгөөч, энд ажиллах амьдрах орчныг нь бий болгоод өгөөч, элэг бүтэн байцгаая гэж гуйж байна. Мэдээж Гадаад харилцааны сайд ч тэр төрийн түшээд маань удаан хугацаанд боловсруулсан үр дүн гарахуйц олон төсөл санал, гадаад харилцааны олон өнцөгтэй асуудлуудыг тавьж ярьсан л байж таарна. Зүгээр л нэг самгибсал идэж сөжү уусаар байгаад ирээгүйг ойлгож байна. Хамт дагаж явсан хэвлэлийн сурталчлагч нар нь айлчлалын үр дүнд бөөгнүүлсэн богцоос нь буруу сугалаа хийж зөвхөн визний асуудлыг хамгийн гоё чихэр гэж бодоод гайхуулаад эхэлсэн ч байж магадгүй.

_

Виз чухал байгаа. Мөнгө барьцаа гээд дарамт ихтэй байгаа нь үнэн. Цагаач ихтэй орны хувьд виз нь хатуу байхыг нь ойлгож болох ч одоо Монголчууд бас өөр болсон гэдгийг л Солонгосчуудад сайн ойлгуулах нь чухал байх. 10-аад жилийн өмнө эрүүл саруул, өр зээл тавьсан залуус минь мөнгө хийхээр энэ орныг зорьдог байсан бол одоо биеэ эмчлүүлэх гэж мөнгөө атгасан Монголчууд Сөүлийн визэнд дугаарлаж байна. Монголчууд визгүй болж танай орон руу нүүх гээд байгаа бус танай оронд очиж мөнгө оруулах гээд байна гэдгийг ярих ёстой. Зүгээр яахав, эр нөхрөө оруулчихаад араас нь очиж уулзаж чадахгүй байгаа эхнэр хүүхдийг нь чөлөөтэй явуулаад ирүүлдэг болгоход наад виз чинь “фрий” байх хэрэгтэй байна гэдгийг яривал хэн хэндээ хаялгатай үр дүн гарч магадгүй.

_

Солонгост визгүй нэг очоод, аялаад ирэх олон хүнд гоё санагдана. Харин тэнд байгаа залуус маань Солонгос дахь ажлын байрнаасаа эх орондоо байх ажлын байранд цалингаа хадгалаад шилжин ирдэг бол бүр “Чува” болох юм. Бид мөнгөтэйдээ биш гэр бүлтэйдээ, эх оронтойдоо тэвэр дүүрэн жаргалтай, гайхуулах юмтай гэдгээ ухаарсан улс. Солонгосын виз гоё чихэр байхаа больсон.

.

Пүрэвжавын Баярхүү /тоймч/