Галт тэрэгтэй машин мөргөлдөж байна, тэнгэрээс төмөр унаж ирээд машин дарчихаж байна, шуурганд зам битүүрээд малтайгаа хүн төөрчихөж байна, усанд хүүхэдтэйгээ живээд хил гараад урсаад явчихаж байна.... согтуу буу алдаад нэгийгээ хөнөөчихөж байна... үнэхээр онцгой ослын бүст амьдарч байгаа мэт бараан сэтгэгдэл заримдаа бууна. Эмгэнэлт төгсгөлтэй энэ мэт хэрэг явдлын сүүдэрт хэн нэг буруутныг тодруулах хийрхэл бас даамжирсан. Аливаа осол хэргийг гайхалтай шүүрэн авч шуугиан болгон улс төржүүлж хэн нэг дарга даамлыг дэгээдэх бүдрүүлэх боломж болгон завшихыг хүсэгчид бас их.

Малчин төөрч амь насаа алдвал ҮХАА-н сайд огцрох ёстой гэх бол, хэн нэгэн шагайгаа булгалж хүндрүүлээд  хөлөө тайруулсан бол Эрүүл мэндийн сайд огцрох ёстой гэнэ. Хэн нэгний байшин дээрээс юм унасан бол байшин хэнийх байсан, зөвшөөрлийг хэн өгсөн аль намын хүн бэ, үүнд буруутан  нь нийслэлийн газрын алба юм уу нэг бол Үүл дарга огцрох ёстой гэх мэтээр хадуурна. Нэмээд тэр байшинг нь  зогсооё, нураая гэнэ. Нэг хохирол эмгэнэлийн ард хэн нэгнийг ажлыг нурааж,  албан тушаалтныг хавтгайруулан татаж ажлыг нь, нэр хүндийг нь унагаах хорслын үг хэрүүлийг өрдөнө.

Аюулгүй байдал хөдөлмөр хамгаалал алдагдсан, анхаарал болгоомжгүй хандсан олон зүйлээс осол хэрэг, золгүй явдал гарч байдаг. Дэлхий дээр  цацагдаж буй  мэдээний сүлжээнд осол эндэл золгүй явдлын хар мэдээний багц том жин дарна. Гэхдээ манай улсад ахуйн хүрээний хүний хүчин зүйлтэй холбоотой гэхээсээ буруу зохион байгуулалт тогтолцоо,  сахилга хариуцлагагүйн ужиг завхарлаас үүдсэн осол эндэгдэл золгүй явдлын эзлэх хувь өндөр байгаа нь үнэн. Хүний амь эндсэн харамсалтай хэрэг явдлын цаана манайд аюулгүй байдал, амьд явах баталгааны суурь хөрс  бий болж чадаагүй байгаа дүр зураг л бууж байна. Тэрнээс Н.Алтанхуягийн танхимын сайн муу ажиллаад байгаад ч юм уу нэг барилга барьчих гээд яваад байгаа үндэсний хэдэн компанийн гай барцад гэж үзэх нь асуудлын  гол биш гэдгийг бүгд л мэдэж байгаа.

Аливаа осол хэрэг явдалд нэг хүн, байгууллага буруутай  гэхээсээ  нийгмийн суурь шалтгаан талаас нь алдаагаа олж хардаг байх нь бидэнд сургамжтайн хажуугаар хаялгатай болно. Энэ талаар судалгаа суурьтай явдаг ТББ , эрдэмтэн мэргэд үгээ хэлэх хэрэгтэй юм.

Бүхэлдээ хүний амь насны баталгаа, аюулгүй  байдал нь эрх зүйн талаасаа манайд дажгүй суусан гэж гадныхан хэлдэг гэсэн. Харин үүний нөгөө талд  хүнсний талаасаа, ахуй орчин талаасаа иргэдийн аюулгүй орчинд байх, амьд явах баталгаа 100 хувь тамгалагдахгүй байгаагийн бурууг төрөөс л асуух ёстой.

Татвар төлөгчдийн мөнгөөр төр юу хийхийг зөвшөөрч УИХ  мөнгө төсөв батлах ёстой вэ. Олон зүйлийг хэлж тоочиж болох боловч явсаар иргэдийн амьдрах орчин түвшинг сайжруулах,   хүний хөдөлмөрлөх, эрх тэгш орчинд өрсөлдөх, баялаг бүтээх нөхцөл боломжийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн хөтөлбөрийг боловсруулж мөнгө санхүүгээр дэмжих ёстой.

Иргэн төмөр замаар 100 хувийн баталгаатай аюулгүй нэвтэрч байхын тулд шаардлага хангасан хаалт тэмдэглэгээ, хязгаарлаттай бүсийг бий болгох нь төрийн үүрэг тул мөнгө хаядаг байх ёстой,, малчин яаж ч шуурганд төөрсөн 50 кмт хаанаас ч холбогдох станц, утастай байлгах шаардлага зайлшгүй тул эргэлзэхгүй мөнгө төсөв баталдаг, тэрийг нь засаг дарга нь хувьдаа завшилгүй чанартай сайныг нь аваад өгчихдөг байх ёстой. Тэгвэл шуурганд малтайгаа төөрч хүний амь эндэхгүй, Барилгын ажлын аюулгүй байдлыг хангахын тулд дэлхийн жишиг болсон хаалт хамгаалалтын тоноглол, хэрэгслийг мөнгө хаяж оруулж ирээд үндэсний хэдэн компанидаа хөнгөлттэй үнээр удаан хугацаанд эргэн төлөх нөхцөлтэйгээр тавьж өгдөг байх ёстой. Үүнийхээ дараа өндөр шаардлага хяналтаа тавьдаг байх учиртай. Одоо бол эсрэгээрээ.

Барьцаа зээл, иргэдийн урьдчилгаагаар мөнгө  босгож шахуу хугацаанд хомс хөрөнгөөр барилга барьж байгаа компаниас боломж чадавхгүйг нь мэдсээр байж аюулгүй байдлын өндөр зэрэглэлтэй шаардлага тавьж түүнийгээ хангуулсан гэж хэдэн арван хүснэгт, акт  гэрээ бөглүүлж нүглийн нүдийг гурилаар хуурч, хожмын үүрэх хариуцлагаас  сугарах нүхээ малтддаг нь  энэ төрийн албаныхны хийж сурсан ажил болоод байна. Иргэдийнхээ амь нас аюулгүй байдлыг хангах нь  төрийн үүрэг. Төр энэ үгийг тунхаг биш үзэл санаа бүхий эрхэм дээд эрмэлзэл, хүлээсэн  үүрэг гэж үзэн бодлогоо эргэн харж  ажиллах ёстой болсон байна.

Хүн үхээд байх тул гээд барилга барьж бүтээн байгуулахаа бид зогсоохгүй. Харин ч энэ оноос бүтээн байгуулалтаа нэмэгдүүлнэ гэж байгаа. Сансарт л биш бол хаана ч барилга барьсан доогуур нь  хүн, машин явж л таарна. Тийм болохоор аюулгүй байдлыг хангах стандарт болоод арга барилаа эргэн харах хэрэгтэй болж. Төр иргэдийнхээ амь нас аюулгүй байдлыг хангах, хамгаалах үүргээ биелүүлж энэ салбарт аюулгүй байдлын баталгаа бий болгоход   хөрөнгө  харамгүй хаяж, үндэсний компаниудаа дэмжих хэрэгтэй байх.

Урдахаа арай гэж аргалж байгаа нэг компанид бол үнэтэй, төрд бол шийдчихэж болохоор технологийн том дэвшлээр бий болсон аюулгүй байдлын шинэ горим, түүнийг дагасан олон хамгаалалт хэрэгсэл дэлхийн “safety” салбарын зах дээл дээр байна. Иргэдийн аюулгүй байдал, амь насны баталгааны төлөө гар татах хэрэггүй юм.

Осол эндэл энэ мэтээр дараалан гарсаар байхыг таслан зогсоох нь нэг компаниас бас нэг агентлагаас хамаарахгүй. Юм хиймээр байдаг бас хүн алж хэрэгтэн болчихмооргүй байдаг  үндэсний компаниуд хэцүү байна. Тэднийг төр бүх талаар дэмжих ёстой.

Ерөнхий сайд саяхан хэвлэлийнхэнд хардуулж сэрдүүлэн байж  иргэдээ торгодог “ухаалаг” машинаар цагдаа нараа хангасан. Одоо барилгын салбарт аюулгүй байдлын  хангах ухаалаг бодлого технологийг оруулж ирэх тухай ярих хэрэгтэй байна. Аюулгүй байдлын дүрэм журам норм, норматив ба үүнийг хянагч боловсруулагч мэргэжилтэн бол бидэнд хангалттай байгаа. Харин энд арга барилаа эргэн харах, цаасан дээр гэрээ болж бууж үлддэг  хэврэг хамгаалалтаа халах болсныг хэрэг явдал  харуулсаар байна.

Тиймээс л тэнгэрээс эзэнгүй юм унаж хүний амь хөнөөгөөд, машин галт тэрэгтэй мөргөлдөөд байна.

П.Баярхүү /тоймч/