2014 он гарлаа. Улиран одож байгаа онд нийгэм эдийн засгийн хүндхэн бэрхшээлүүдийг бид даван тууллаа. Засгийн газар гарааны жил гэж тодотгож эдийн засгийн суурийг дажгүй тавьчихлаа гэж дүгнэж байна. Нидэр дээрээ юу л бол доо гэсэн хардлага иргэдийн амнаас илүүтэй унах боллоо. Энэ нь ч үнэн юм. Макро эдийн засгийн тогтворжилт анзаарагдаж, улсын сан хөмрөг арвижиж байгаа дүр зураг харагдаж байгаа ч иргэдийн халаас түнтийсэнгүй. Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ ханш суга өсөөд байхад цалин тэгэвэр тэтгэмж өсдөггүй, статистикчид нь Засагт үйлчлээд худлаа тоогоор олон нийтийн толгой угаасаар жилийн нүүрийг барлаа. Эдийн засгийн үзүүлэлт тэднийхээр бол сайн гэнэ. Эдийн засгийн хямрал болоогүй гэж бүтэн гурван улирлын турш Засгийн газар худлаа ярьсан ч аравдугаар сараас сая нэг хүлээн зөвшөөрөхчөөн аядаж буруугаа хүлээлээ. Ерөнхийлөгч яаралтай ҮАБЗ-ийн үе үеийн гишүүдийг цуглуулаад сайн ярилцаад авлаа. Худлаадаа бантаад худлаа ярьж суусан Засаг сая л нэг сэхээрэв бололтой авах арга хэмжээнийхээ талаар цухас дурдах болов.

1

Авилгачдыг хомроглон баривчилж ял зэм тулгаж байгаа ч тендер хөрөнгө оруулалтаас завшигсад буурахгүй байгаа нь улсын төсвөөс санхүүжиж байгаа дуусаагүй барилгууд, нэмэлт хөрөнгө оруулалт шаардсан бүтээн байгуулалтын ажлуудаас бэлхнээ харагдаж байна. Жилийн дотор 1800 км хатуу хучилттай зам ашиглалтад орж замын сан 60 хувиар уртаслаа гэж байна. Дэд бүтцийн бэрхшээлээс болж импортын хэмжээ төлөвлөснөөсөө тасалдаж байгаа нь бас л нэг таагүй үзүүлэлт. Төмөр замын хэрүүлийн алимаа эртхэн нэг тийшээ шийдсэн бол экспортын хэмжээ жилийн туршид буурахгүй л байлаа. Тунгалаг төрийн тухай өчнөөн жил хэлэлцсэн яриа ухаалаг төр болж нэршлээ өөрчилсөн боловч цаасан дээр хэвээр үлдлээ. Өнгөрснөө ярихаа больё гэвч энэ бүхэн алдаа байсныг хүлээн зөвшөөрөх учиртай. Алдсан алдаагаа ахиж алддаггүй байх нь тунгалаг, ухаалаг төрийн хамгийн сайн шинж.

1

Ирэх жил биднийг амаргүй олон сорилт хүлээж байгаа. Уул уурхайн баялгаа яаж саадгүй хоёр хөрш рүүгээ гаргах вэ. Нэмүү өртөг шингээж хагас боловруулах арга замыг даруй эрэлхийлмээр байгаа юм. Улаан Үд-Замын Үүдийн чиглэлийн авто транзит тээврээр юуг ямар хэмжээгээр тээвэрлэх вэ. Мэдээж нүүрс тээвэрлүүлээд байхгүй нь тодорхой. Эдийн засгийн цусны эргэлтийг байнга бөглөчихөөд байдаг дэд бүтцийн хариуцлагагүй бодлогоосоо болоод асар их боломж алдаж эдийн засгаа ганхуулж байсныг өнгөрсөн гашуун дурсамж сануулаад байгаа шүү дээ. Хятад ирэх жил нүүрсний импортоо нэмэгдүүлэх төлөвтэй байгаа. Нүүрснийхээ дийлэнхийг Австрали, Индонезээс авч байна. Бид гэдрэгээ хараад хамраа сөхөх биш Хятадын тэр импортыг яаж өөртөө татах вэ гэдгээ нарийн тооцох учиртай. Асуудлыг бид дэндүү удаан ярина. Маргаж мэтгэлцэнэ. Тунгалаг төр өөрөө шуурхай чанарыг өөртөө шингээхгүй бол хоёр үзүүртэй зүү шиг шийдлээ олж чадахгүй. Төмс хүнсний ногоо, гурилаар өөрийгөө хангачихаж дөнгөж байна. Илүүдлээ гаргая л даа. Зүүн хязгаарт илүүдээд байгаа үр тариагаа урагш нь гаргая. Тариаланчид Улаанбаатар руу хоёр мянган км зам туулж гэмээн тариагаа зах зээлд хүргэж байхаар хаяанд шахуу байгаа Хятадад гаргаад ашгаа хүртэг л дээ. Мах махан бүтээгдэхүүн, түүхий эд гээд бидэнд бусдыг хангачих зүйл бишгүй бий. Гол нь нэмүү өртөг шингээдэг байх хэрэгтэй. Үүний тулд хөдөө аж ахуйн биржүүдийг жинхэнэ утгаар нь хөгжүүлэх ёстой. Цэвэр агаар төслийн нөхдүүд шиг ажил хэрэг нь явдаггүй, хөрөнгө мөнгө нь хаашаа урссан нь тодорхойгүй хярамцагийн газар хөдөө аж ахуйн бирж болоод хувирсан таагүй мэдээлэл сонстох боллоо. Уг нь зөв залаад чиглүүлээд явбал англичуудын худалдан авдаг үнээс өндөр үнээр мах, сүүгээ хэрэглээд баймгүйсэн.

1

Энэ онд хөрөнгө мөнгө хайргүй зарцуулагдсан. Үр дүн нь тийм ч таатай бус. Жилд 70 сая ам.доллар “Чингис” бондын хүүнд төлсөөр 2017 онд 500 сая ам.долларын үндсэн өрөө барагдуулна. 290 сая ам.доллар буюу 30 тэрбум иений “Самурай” бондыг борлуулж эхэллээ. Бөөн өрийн дарамт ирэх нь. Уг нь маргаашийн өөхнөөс өнөөдрийн уушиг гэдэгсэн. Ийм их хэмжээний өр зээл тавих хэрэг байсан уу үгүй. Инфляци хоёр оронтой тоонд хүрч төсвийн орлого тасалдан, валютын ханш чангарч төгрөг үнэгүйдсний шалтаг шалтгаан эндээс л улбаатай. Эцсийн бүлэгт бодлого боловсруулаад хэрэгжүүлж чаддаггүй, байнга хувьсан өөрчлөгдөж байдаг зах зээлийн өөрчлөлтийг анзаардаггүй буюу анзаарахыг ч хүсдэггүй Төр шинэчлэгдэхгүй бол ирэх он энэ оны алдаа бүхний үргэлжлэл байх болно доо. Хөөрхий.

1

Н.Бадамжав