Өргөн үү нарийн уу

2013-12-14

УИХ төмөр замын салбарт төрөөс баримтлах бодлогыг баталсан. Байгалийн асар их баялгаа яаж хөгжлийн түлхүүр болгох вэ гэдэгт толгойгоо шаналгаж байгаа Монгол юун түрүүн дэд бүтцээ хэрхэн шийдэх вэ гэдэг эгзэгтэй цаг мөчтэй учраад байна. Засгийн газар ч “Шинэ төмөр зам” хөтөлбөр боловсруулаад хэрэгжүүлж эхлээд байна. Эхний ээлжид Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлд 1800 километр төмөр зам тавьж байгаа бөгөөд бонд болон бусад эх үүсвэрээс энэхүү төслийг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөөд байгаа ч ажил төрөл нь нэг л бүтэл муутай байх юм. Нарийн өргөн гэсэн царигийн асуудлаас болоод улстөрчид хоорондоо багагүй талцаж байна. Удахгүй Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын холбогдох албан тушаалтнууд төмөр замын асуудлаар уулзаж ярилцахаар шийдээд байна. Уулзалтын тов ч хэдийн гарчихаж. Ирэх долоо хоногт гэнэ. “Өргөн царигтай байна” гээд Төмөр замын талаар төрөөс баримтлах бодлогын баримт бичигт заачихсан. Эргээд харсан бодлогогүй зүйл хийсэн байна гэж харагдахаар байна. Төмөр замчид ч хэлж байгаа. Хамгийн тэнэг шийдвэр гэж. Ингэсээр өнөөг хүртэл нарийн өргөн царигийн асуудал хайнаа хагалалгүй хэрүүлийн алим болон өнхөрсөөр байгааг Монголын төрийн бодлого хэр тогтвортой, ончтой вэ гэдэгт эргэлзэхэд хүргэж байгаа юм.

Нэг нэгнийгээ халз тулаанд дууддаг болсон гол сэдэв нь энэ л царигийн асуудал. Далайд гарцгүй Монголын тухайд гадагш баялгаа зарж борлуулахад дэд бүтцийн хамгийн чухал стратегийн боломж нь төмөр замын тээвэр. Хэн хүнгүй бүгд л мэдэж байгаа. Урд хөрш маань төмөр замын нарийн царигтай, хойд маань өргөн царигтай. Баялаг хаашаа цутгаж байна вэ. Урагшаа шүү дээ. Стратегийн тээвэр мөн л юм бол урагшаа нарийн цариг тавих нь өнөөхөндөө хамгийн ололттой нь. Эхний ээлжийн Тавантолгой, Гашуунсухайт чиглэлийн 1800 гаруй км төмөр замаа нарийнаараа тавь л даа. Зүүн хойд Азийн эдийн засаг хүчирхэгжээд Монголоос түүхий эдээ татах гэж байгаа юм бол тэр зүг рүү /Транс Сибирийн төмөр зам/ өргөн царигаа тавь. Маргалдаад байх асуудал баймгүй санагдах юм. Япончууд төмөр замын өргөн нарийныг хэдхэн км-т нь шийдэх сүүлийн үеийн технологийн магистралыг хийгээд өгье гэж хэлж байна. Энүүхэн зуурт хэрүүлийн алим өнхрүүлж эдийн засгаа сүйрүүлж байх ямар хэрэг байна вэ.

Хэрвээ урагшаа бодлогын хүрээнд өргөн царигтай тавьчих юм бол зардал хэдэн хувиар өснө. Бараг үнэгүй шахам Хятадуудад түүхий эдээ өгчихнө. Мэдээж Хятадад ашигтай. Газар нутаг дээр нь зөөж буулгаж байгаа болохоор шүү дээ. Шилжүүлэн ачилтын нэмэлт зардал гэж биднээс чамгүйг саана. Өргөн цариг сурталчлаад байгаа хүмүүс хойд хөршид талтай нөхдүүд гэж бодож байна уу. Үгүй. Хятадууд цаанаас нь шөвөгдөөд байгаа хэрэг. Монголын баялаг шилжүүлэн ачилтын хөлснөөсөө шалтгаалаад үнэгүйдэж өөрсдөд нь асар их ашиг авчирч байгаа болохоор тэр. Үнэндээ 1435 мм-ийн нарийн цариг бол Хятад, Япон, Солонгос, барууны орнууд, АНУ гээд олон улсад өргөн хэрэглэдэг дэлхийн стандарт. 1520 мм-ийн өргөн цариг ОХУ, түүний бүрэлдэхүүнд байсан улс орнуудад ашигладаг нэг улсын л стандарт.

Нарийн, өргөн царигийн ашиг тэс өөр. Төмөр замынхан, өргөн царигийн хөдлөх бүрэлдэхүүн ашиглалтын зардал өндөртэй. ОХУ-д 60 хувь, манайд үүнээс ч өндөр байхад нарийн царигийн хөдлөх бүрэлдэхүүний ашиглалтын зардал хамаагүй бага. Зарим улсад наймхан хувь байх жишээтэй. Өргөн царигийн зүтгүүр тээвэрлэсэн ачааныхаа ашгийн 60-аас дээш хувийг өөрөө “иддэг” байхад, нарийн царигийнх 10 хүрэхгүй хувийг зардал болгодог гэдэг юм билээ. Тавантолгойн нүүрс, Оюутолгойн зэсийн баяжмал, бусад стратегийн байгалийн баялаг ойрын 10 жилд урагшаа хөврөх төлөвтэй байгаа. Бүтээгдэхүүнээ эдийн засгийн хөдөлгөгч хүчин болгохын тулд төмөр замын тухай нухацтай ярилцаж шийдэх учиртай. Төмөр замын асуудлаар гурван улс ширээний ард суух нь зөв. Гэхдээ бид дотооддоо нэгдмэн дүгнэлт, гарцанд хүрээгүй байж ярилцаад сууж байна гэдэг бусдын олз идэш л болох болов уу.

Шаазгай зүү олоод хийх газраа эс олов гэдэг шиг баялаг нь байгаад байхад хэрхэн яаж хөгжлийн түүчээ болгохоо шийдэж ядаж байгаа энэ төрийг хэн сайн төр гэхэв дээ. Ухаалаг төр байхын тулд энэ мэтхэн дээр ашиг сонирхлоороо талцамгүйсэн. Асуудал хурцдаад байдаг, эдийн засаг дэнжигнээд байдаг, иргэд бухимдуухан байхад энэ учиргүй талцаан яавч сайн зүйлд хүргэхгүй.

Н.Бадамжав

Өргөн үү нарийн уу

Shuud.mn

Сонин хачин

замчин:

энэ мухардлыг санаатай бий болгосон хун бол женко хэмээх баттулга. уунийгээ ашиглаад улстор ба бизнесээ хийсээр байгаа.

2014-01-18

top top :

nariin zam ni ashigtai shuu de delhii niteere narin baihad manaihnii zarim nohtuud gants gartstai haagdmal uls boloh geed baidag ni yamar uchir bainaa gadnii noloond avtad uheh geed baiga uym boluu , nariin tomor zamaar urd horshihon buged orj iren geh shig ueriin us bish de , iim teneg uym yarij humuusiin tolgoi ugaahaan boli iim uymand humuus huurtahan bolison mongolchuud medeelelte eregtsulen bodoh chadvartai bolson shuu

2013-12-19

zochin:

hyataduud orj irehdee tulval tumur zamtai zamgui orood l irne. yamar hulgui mashingui ongotsgui bish dee hujaanuud. manaihnii zarim neg ni het tuilshirah yum. esvel setgen bodoh chadvar uchir dutagdaltai baina uu

2013-12-16

irgen:

mongolchuudaa bid naryn dund orosuud yas hayad baina shuu dee? mongolchuud bid nar oorsnoo shiidver gargaad eh ornoo hogjuulj boldogui yom uu?

2013-12-16

нарийн цариг л ашигтай:

мэдээж нарийн цариг тавих нь зүйтэй,энд сэтгэгдэл бичсэн хүмүүс ихэнх нь тиим саналтай байна,дэлхийн нүүрсний,цаашлаад бүх түүхий эдийн гол хэрэглэгч орон хятад шүү дээ,

2013-12-16

даваа:

дайн болвол төмөр зам гэлтгүй л орж ирнэ шүү дээ,оросууд германийг орж ирэхэд төмөр,зам гүүрээ дэлбэлээд л ухарсан түүх бий шүү дээ,

2013-12-16

алдаржав:

төмөр замаа 2 төрлөөр тавих хэрэгтэй.транс замаа өргөн, нүүрс болон ашигт малтмалын орд газруудад нарийн төмөр зам тавих нь эдийн засгийн хувьд зүйтэй.орос хятадыг холбосон магестраль төмөр зам өргөнөөр хосолсон байвал монгол улс ихээхэн ашиг олно доо.алтанхуягийн зг үүнийг хэрэгжүүлэх юм бол дараа дараагийн сонгуульд санаа зовохгүй дээ. харж л байяа.

2013-12-16

zjjh:

tavan tolgoigoos gashuun cuhait hyrtel 1800 km baidag gej hen chamd helee ve malaa

2013-12-16

enhtvbshin :

goy niitsel boljee

2013-12-15

moogii:

oron zamiig niit mongol ornii hemjeend tavij undesnii negdsen suljeeg bi bolgoh heregtei! urag* nariin hoishoo orgon gedeg uneheer teneg songolt! tegeed ter shainsandiin aj uildveriin tsogtsolboriig yaravchilah heregtei!

2013-12-15

зочин:

орчин үед нарийн .бүдүүн төмөр замаар түрэмгийлэгчид орж ирнэ гэж бодохгүй байна.тэгээд ч манай хоёр хөрш монгол улсыг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн. тэнэгтээд байгаарай. эдийн засгийн ахраат байдал гэж шинэ аюулаас л болгооомжиллох хэрэгтэй.

2013-12-15

li chjo:

haiya tanuus uhree hariulba manai hun medeed shiidchiya

2013-12-15

irgen:

mongolchuudaa taltsaad hemeleltseed baih ni hend ashigtai yom be?

2013-12-15

зочин:

yund ni margasiim be. mash amarhan hoish ni urgun zam . uragsh ni nariin zam taviad l boloo bishuu. undug buurunii zuuvin geed l hereldeed baihtai adilhan sonsogdood baihiim

2013-12-15

zochin:

carig solidog ajlaa manai hil deer hiivel yaasan, hedeh hun ch gsn iluu ajiltai bno bizdee. ter carigii chin avtomataar europiin hildeer solidog tuhuurumj garaad irchihsen bgaa

2013-12-15

hongoroo:

yostoi medehgui l um daa

2013-12-15

cuuuuuh:

ene heden durakuud oorsdoo ochij tomor zam tavih gej bgaa yum bh daa, nariin tomor zam tavih neriidleer hyataduud heden zuun myangaaraa orj ireh geed bgaa yum bishuu

2013-12-15

emee:

hytadtai hariltsah ediin zasgiin hariltaanii neg gol tsum ni tednii heregledeg hariin tsarigiig heregleh uu gedeg asuudal odoo ulig bolson teneg bodloosoo saltsgaa buutai tsereg orj irehdeeree tulbal tumur zamtai zamgui l boloh l asuudal odoo bol zuvhun 3dahi hurshuudiin ashig sonirhol tednii ashigtai uil ajillagaa haana yavna gedgees shiidver gargah heregtei malnuudaa

2013-12-15

mongol-d:

ter nariin tumur zamiig chine barih geed kheden zuun myangan hujaa orj irdeg yum baigaa biz dee.ted nariigaa yah get baina.odoo baigaa barilgiin kheden hujaadaa turiin tsagdaa ni zoduulaad l yavj baigaa biz dee

2013-12-15

moogii:

odoohondoo gechihjee! nariiniig tavih l yum bol chamaig uildveree baih geseer baital baylagiig chine huu hamna za daraa n chi tuugii edgui uildverei bariarai!

2013-12-15

yoooyo:

ene neg ih hyatadig uzen yadsan hudlaa uhaantai tsarailsan, hudla eh oronch, ediin zasgiin medleggui teneguudiig yana daa. odoohondoo tuuhiigeer ni gargaj bj tavan tugrugtei bolj bj ta nariin yariad bga ter etsesiin buteegdehuun chini garna sh dee. ternees ta nar heden tugrug nemerlej chadah gum dee???

2013-12-15

badmaad:

tavan tolgoigoos gashuun sukhaitiin boomt khurtel 260 orchim km 1800 km bish. khevtee tenkhlegiin tumur zamiin urt tiim bj magadgui. manaikh oiriin bolon kholdoo khamgiin gol khydaldan avagch china yum chini nariin tsarigtai zam yaj ch bodson ashigtai, zardal baha biz dee? yagaad manai ner bukhii gishuud, said nar urgun tsarigiig zutguuleed bga yum bol? unekheer delkhuin standard yum bol nariin ni ashigtai buguud ireeduitei yum bish uu? yamar ch bsan tumur zamaa khurdan barikh khetegtei bna. mongol turiin tu*eded mergen ukhaan bga gej naidnam....

2013-12-15

moogii:

ene niitleliin tsaad sanaa n nariin zam tavhiig demjij baigaa uul uurhaig zovhon tuuhii ed olborlool shuud achaad zarah geed oilogtson ! bogin boltoi humuusiin tarih ugaalt yvaj baina! uul uurhai bol olborloj , bolovsruulj , etsiin buteegdhuun uildverlej ! baylagiig buren togs ashiglahiig heldeg yum! bid nariin zam taviad baylagaa shuud zarah yum bol ter chine hujaagiil baylag bolno!

2013-12-15

zocnin :

asuudliin gol ni oros uu hyatad uu l bna daa

2013-12-15

moogii:

nariin tsagragtai tavij bolohgui ! yahaad gevel bid baylagaa tuuhiigeer n gargah n hamgiin muu naimaa shuu dee! herv bid nariin zam tavchihval manaid bolovsruulah uildveruud hogjino gej ogt baihgui shuu! tsaad hujaanuud chine uuniig sain medej baigaa. oiriin 1,2 jildee tuuhiigeer n gargaj ! ene hugtsaand bolovsruulah uildveriig mash hurdan barih heregtei baylagiig ali boloh ur dunteigeer , ashigtai heregleh heregtei ( baylag ooroo hemjeetei ). harin orgon zam tavij tuuhii ediin zambraagui hizgaargui ursaltand hazar tavih heregtei!

2013-12-15

unen:

nariin tumur zam oruulval harin umnugovid uurleed baigaa avtomashinaar nuurs zuudug hitaduud ajilgui bolood garaad yavna. manai tumur zam orostoi hamtarsan gedeg ch oros hun baikhgui l baigaa bizdee ain manguunuudaa. tekhgui bol mashin barij baigaa 8000 hujaa ulam l uldeneshuudee

2013-12-15

huurhii:

nariin tumur zamaar yaharaa hujaa nar orj irehii ymar ch logicter bhgui ym yrij bha boliochee ter zamaar chin nuurs zes zoono shu de hujaa nar orj ireh bsn ym bol zunduu boomt bn sh de terengeer l orj ireh bsn da

2013-12-14

хорлон:

баабар новшийн хорлонтой явуулгаар суйрлээ шуу дээ.баабарын захиалга дуу*ггуй юу.ямар барьцаанд орсон болоод ингэж хорлож байдаг байнаа.нэг удаа ч захиалгаа цуцлаж болдоггуй юм байх даа.

2013-12-14

ррроо:

нарийнаар л тавих ёстой. женко гэж оросын гар хөл новш

2013-12-14

зочин:

zaaaaj мэтийн юу ч мэдэхгүй хоосон толгойтой амьтад худлаа эх оронч царайлж байгаад харин улам их хорлох гэж байна. ямарч тэнэг хүн чиний наад хэлж байгаа юманд чинь итгэхгүй. 5 настай хүүхдээс ч дор сэтгэж байна даа, хөөрхий өрөвдмөөр амьтан.тэгээд бас мөрөөрөө байхгүй элдэв юм эрээчих дуртай.

2013-12-14

bold:

orgon tomor zam tabi gej tsaanaas ni hu-jaa nar shobogdood bna gene duu ene n.badamjab jinhene hu-jaa hun bna daa

2013-12-14

zaaaaaj-d:

ter olon hatyad tumur zamaar vagonoor orj ireh geed bilet oldohgui baigaa gej heleed baigaa yum uu zarah yumiig chin buulgaad ahiad achaad baihaar yamar baidagiig chi gashuun suhait orrod uzeed ir

2013-12-14

zaaaaaj-d:

ter olon hatyad tumur zamaar vagonoor orj ireh geed bilet oldohgui baigaa gej heleed baigaa yum uu zarah yumiig chin buulgaad ahiad achaad baihaar yamar baidagiig chi gashuun suhait orrod uzeed ir

2013-12-14

zaaaaaj-d:

ter olon hatyad tumur zamaar vagonoor orj ireh geed bilet oldohgui baigaa gej heleed baigaa yum uu zarah yumiig chin buulgaad ahiad achaad baihaar yamar baidagiig chi gashuun suhait orrod uzeed ir

2013-12-14

zaaaaj teneg ee!!!!:

chi muu hudlaa eh oronch tsarailj bgad hyataduudyn gar hultei adil * bhgui yu? !!!

2013-12-14

mongol:

zaaaaaaj hudlaaa eh oronch shawar

2013-12-14

zaaaaaj:

nariin tomor zam tavihiig huleej heden zuun myangan hujaa orj ireh geed huleej bgaa, 200, 300 myanga bish shuu, barag say orchim hujaa, tegvel bid yaah ve, odoo bgaa heden hujaa nariig yaaj ch chadahgui bgaa, avilga heel hahuuld avttsan heden darga nar l bna

2013-12-14