Энэ удаагийн нөхөн сонгуулиар улс төрийн хүчнүүд "богино нас"-тай амлалт бус урт хугацааны бодлого, мөрийн хөтөлбөрөө танилцуулах биз. Ер нь үнэмлэхүй олонхи эрх баригч хүчний бодлого, үйл ажиллагаанд шүүмжлэлтэй хандах нь намуудын сонгуулийн тактик байх болов уу.

Архи зараагүй энэ сарын 24-ний өдөр гэмт хэргийн 68, зөрчлийн 541, хүүхэд, гэр бүлийн хүчирхийллийн шинжтэй 99, зам тээврийн ослын 263, нийт 1011 дуудлага, мэдээлэл бүртгэгдсэн байна. Энэ нь өмнөх өдрүүдээс 500 нэгж буюу даруй 60 хувиар буурсан үзүүлэлт аж.

Ойрын өдрүүдэд эрх баригчид, тэр дундаа төрийн гурван өндөрлөг судалгаагаар пиараа үргэлжлүүлж байна. Энэ нь сонгууль дөхсөний шинж гэдгийг олон нийт гадарлана.

нэ этгээд ЖДҮ-гийн хэрэгт холбогдсон. ЖДҮ-гийн хэрэг бол муухай л даа. Төрөөс жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд дэмжлэг үзүүлэхээр тусгай санд төвлөрүүлсэн бага хүүтэй зээлийг Д.Дамба-Очир “хусчихсан” юм. Тэрээр “Сапфир стоун” ХХК-ийн ЖДҮХС-гаас авсан зээлтэй нэр холбогдсон. “Сапфир стоун” ХХК нь ХХААХҮ-ийн сайд Б.Батзоригийн 2018 оны тавдугаар сарын 14-ний гаргасан А/88 дугаар бүхий алдарт тушаалаар 1.2 тэрбум төгрөгийн зээл авсан. Тус компанийн дансанд 2018 оны зургадугаар сарын 8-ны өдөр ЖДҮХС-гаас 1.2 тэрбум төгрөг шилжсэн байдаг.

Эрх баригч хүчнээс УИХ-ын 42 дугаар тойрогт өрсөлдөх нэр дэвшигчийг МАН-ын бага хурал бус “нийгмийн захиалга” аль эрт тодруулаад байгаа, уг нь. Учир нь өнөөдөр үнэмлэхүй 64 суудалтай эрх баригч хүчнийг парламентын гаднаас удирдаж байгаа, Бүх цэргийн холбооны тэргүүн, МАН-ын дарга, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх төрсөн нутагтаа болох нөхөн сонгуульд өрсөлдөх зайлшгүй нөхцөл бүрдсэн. Тэгээд ч улс төрийн хүчнүүдийн ирэх сонгуулийн өнгийг аль нэг судалгааны байгууллагын захиалгат жагсаалт бус энэ удаагийн нөхөн сонгууль тодорхойлох юм.

Нийслэлийн орлогч нар албан хэрэгцээндээ “00” тохижуулж, гамшгийн голомтод сэлфидэж, дарга болсноо зарлаж сошиалын сэдэв, нийгмийн дургүйцлийг өдөөж байна. Цаашид хэрхэхийг таашгүй. Үг, үйлдэл нь зөрсөн энэ мэт эрхмүүдээс улсын байтугай нийслэлийн хөгжил “нэхээд” ч хэрэггүй.

Биднийг төмөр замаа цаасан дээр барьж байх хооронд хоёр хөрш холбоо сүлбээгээ бататгаж, Хятадын нүүрсний зах зээлийг Оросын Колмар эзэлж болзошгүй нь. Тэр цагт Тавантолгойн уурхайгаас жилд 60 сая тонн нүүрс экспортлох тооцоолол маань мөрөөдөл болон үлдэх вий.

Үндсэн хуулийн хоёр заалтын дагуу улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн бүх ордыг улсын мэдэлд авах шийдвэр гарна гэсэн дуулиан гэнэт гарсан шигээ нам жим болчихов. Ойролцоогоор 400 гаруй хайгуулын лицензийг улсын мэдэлд авах тухай энэ төлөвлөгөөг хөрөнгө оруулагчид болгоомжлонгуй харж байна. Магадгүй хуулийн төсөл ч санаачлаад эхэлсэн байхыг үгүйсгэх аргагүй хэмээн зарим хүн үзэж байна.

Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахдаа өмнө нэмэлт өөрчлөлтийг ямартай ч “засварлах”-аар төсөлд тусгасан байна. Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах ажлын хэсгийн үйл ажиллагага эрчимжүүлж, ойрын хугацаанд төслөө дахин танилцуулахыг УИХ дахь МАН-ын бүлэг чиглэл өгсөн байна лээ. Гэхдээ нөгөө талаас УИХ-д МАН үнэмлэхүй олонхи хэдий ч дотроо хагаралтай байгаа, дараагийн сонгуулийн жил дөхсөн энэ үед Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах асуудлыг хэлэлцэх нь зохимжгүй гэж үзэх гишүүд ч бий.

Үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан мэдээллээр, гал түймрийн шалтгаан нөхцөлийн 78 хувь нь хүний буруутай үйл ажиллагаанаас болж гарчээ. Иргэн та үнс нурмаа ил задгай асгасан, ой хээр газар асаасан галаа бүрэн унтраагаагүй, цахилгааны аюулгүй байдлаа хангаагүй, татсан тамхиа, шүдэнзээ шууд шидсэн буруутай.

Чөлөөт зах зээл дэх улс төрийн болон засгийн газрын оролцоог үгүй хийж, бизнесийн чөлөөт өрсөлдөөнийг жамаар нь явуулах хэрэгтэй байна. Оюуны өндөр цар хүрээтэй, шинэлэг сэтгэгчид бизнесмэнүүд чухам юу үйлдвэрлэх, яаж үйлдвэрлэж бүтээгдэхүүнээ чанартай хийх, хэдээр үнэлэх, сурталчилгаагаа яаж дамжуулах, хэрхэн зарж борлуулах, энэ үндсэн дээр ашигтай ажиллах, судалгаан дээр тулгуурласан тооцоотой зөв шийдвэр гаргадаг байна.

Хаврын улс төрийг сөрөг хүчин, иргэний нийгмийн хөдөлгөөн гэхээсээ эрх баригчид илүүтэй өдөөж байна. "Стандарт банкны өрийг “Эрдэнэт”-ээс 40 сая ам.доллар гарган барагдууллаа” гэж алга ташуулахыг хүссэн Шадар сайдын амыг алгадах ч багадана. Татвар төлөгчдийн мөнгөөр хэн нэг компанийн, хэсэг бүлэг хүмүүсийн өрийг дарж, тоглохгүй ээ, Засгийн газар. Амлалт бол өр гэдгийг үл ойшоосон эрх баригчдад албан тушаалаасаа буцах цаг хугацаа ойртсоор байгааг ирэх өдрүүд сануулсаар байгаа.

Засгийн газрын мөнгө, төрийн хөрөнгө гэж байхгүй, эрх баригчид аа, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх ээ. Та бүхний захиран зарцуулж байгаа хөрөнгө бол татвар төлөгчдийн мөнгө, байгалийн баялгийн үр шим. Энэ мөнгийг баруун солгойгүй цац гэж та бүхэнд эрх мэдлийг өгөөгүй.

УИХ-ын гишүүдийн таашаалд ингэж нийцэхийн хэрээр түүнд асар их хариуцлага, хүлээлт үүрүүлж буй нь мэдээж. Зөвхөн парламент биш Монголын ард түмэн, хуулийн салбарынхан түүнээс шударга ёсыг хүлээж буй.

Хүний хөдөлмөрийн үр шимийг хурааж авдаг, боомилдог, сэтгэх эрх чөлөөг хязгаарладаг нийгэм бол хатуухан хэлэхэд дээрэмчдийн удирдлагаар хуульчлагдсан хамсаатнуудын шавааралдаан. Ийм хамсаатнууд төрийг данхайлгаад зогсохгүй, бизнесүүдийг ялгаварлан үзэж гадуурхаж, заримд нь илүү эрх дарх өгч, өөгшүүлээд төрийн угжны компаниудаараа дамжуулан тонуул хийж авлига цэцэглүүлж байгаа юм.

Хаврын урин цаг ирж, хувийн хэвшлийнхэн бүтээн байгуулалтаа өрнүүлээд эхэлсэн энэ цаг дор төсвийн хөрөнгөөр хийгдэх ажил тендер зарлах төдий шатандаа явж байгаа нь харамсалтай гэхээсээ ердийн үзэгдэл болтлоо өнгөрсөн хугацаанд хэвшин тогтжээ. Уг нь өнөөдөр эрх баригчид алдсан цаг хугацаагаа нөхөхөөр бүтээн байгуулалтыг өрнүүлэх үе хэдий ч вакумжсан улстөржилтөөсөө гарч чадаагүй л явна.

“Компани алдагдалгүй болж, 800 тэрбум төгрөгийн цэвэр ашигтай ажилласан учраас 2018 оны төгсгөл гэхэд иргэдэд 1072 хувьцааны ногдол ашиг тараана” хэмээн Эрдэнэс Тавантолгой ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Б.Ганхуяг хэвлэлийнхний өмнө аархаж суусан цаг саяхан. Гэвч цаг хугацаа улирч, аль хэдийнэ 2019 оны эхний улирал дууслаа, нөгөө домог мөн л “амилсангүй”.

Голдуу ажин түжин байдаг АТГ, прокурор, шүүхийн байгууллагынхан хөл хөдөлгөөн ихтэй, “айдас хүйдэс”-тэйгээр дөрөвдүгээр сарыг угтлаа. Шүүгчийн эрхзүйн байдлын тухай болон дагалдах Прокурорын тухай, Авлигын эсрэг тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийг ҮАБЗ-ийн тэргүүн, Ерөнхийлөгч Х.Баттулга ажил хэрэг болгон хэрэгжүүлж байна.

Ах арвин их туршлагатай, гэхдээ мэргэшсэн үнэмэлэхгүй. Харин хүү туршлага үгүй ч үнэмлэх нь бий. Энэ хоёрын хэн нь мэргэшсэн жолооч вэ?

Ямартай ч УИХ-ын ээлжит бус чуулган эрх баригчдын бэлтгэсэн сценарийн дагуу явагдаж өндөрлөх нь. Гэхдээ иргэд олон нийт тээр жилийн сонгуулиар эрх баригчдийн амласан амлалт, энэ парламентаас төрсөн тэрбумтан ЖДҮ-чдээс хариуцлага нэхэхээ мартаагүй байгааг сануулсаар байх болно.