Өнгөрсөн өвлийн улс төр М.Энхболдыг албан тушаалаас нь огцруулж, Г.Занданшатарыг томилон, Хэнтийн нөхөн сонгуулийг товлож, намрын чуулганаа өндөрлүүлснээр дуусгавар болсон хэдий ч энэ хаврын улс төрийн өнгийг ч тодорхойлсон.

150 сая ам.доллароор үнэлэгдэх алтны нөөцтэй Салхитын мөнгөний ордын асуудал асар их авлига, албан тушаалын хэргийн дуулиан дагуулсан. Харин одоо хүний аминд хүрэх хэмжээний ноцтой болон даамжирч хүндрэв үү?

Хаврын чуулганаас эхлээд гишүүд хурууны хээгээр ирцээ бүртгүүлж, саналаа өгч, хуралдааныг хүндэтгэх шалтгаангүй тасалбал цалингаасаа суутгуулна. Парламентад суудалтай улс төрийн намууд ч хариуцлага алдсан гишүүнийхээ өмнөөс санхүүжилтээ тануулах хүртэл арга хэмжээг авахаар УИХ-ын дэгийн хуульд өөрчлөлт оруулна.

Тэр дундаа бүрэн эрхийн хугацаа нь дуусгавар болох сүүлийн жил рүүгээ дөхөж байгаа энэ үед эдийн засгийн хямралыг тогтоож, өсөлт рүү чиглүүлсэн ч иргэдийн амьжиргаа дээшлээгүй, бүтээн байгуулалтын томоохон ажлыг өрнүүлээгүй байгаа МАН-д энэ удаагийн УИХ-ын нөхөн сонгууль халтай, халгаатай асуудал болоод байгаа.

Эрх баригч хүчний их хагарал байнгын үйл ажиллагаатай парламентыг гацааж, УИХ-ын даргыг гишүүдийн олонхийн саналаар чөлөөлүүлэх хуулийг Ерөнхийлөгчийн санаачлагаар батлуулж, МАН-ын экс дарга М.Энхболдыг УИХ-ын даргын албан тушаалаас нь огцруулаад байгаа. Тиймээс ч нэг нам парламентад олонхийн суудал эзэлснээр төр тогтвортой байна гэсэн ойлголтыг МАН бүрэн эвдэж, үнэмлэхүй олонхийн хагарал төрийн дархлааг сулруулдгийг сонгогчдын “яс маханд шингэтэл” ойлгууллаа. Одоо ч төр, засаг тогтворгүй байх нөхцөл үргэлжилж байгаа.

Замын хайс, гэрлэн шон мөргөсөн жолооч нар олон нийтийн өмч сүйтгэсэн тул хохирлыг барагдуулж, дахин сэргээн засварлах мөнгийг УБЗЗАГ-ын дансанд тушаадаг. Гэтэл засч, янзлах мөнгийг нь шилжүүлчээд байтал зам засварыг огт хийдэггүй гэдгийг Замын цагдаагийн албанаас мэдээлэв. Тэгвэл иргэдийн тушаасан мөнгө хаашаа орсон нь хачирхам.

Монголбанкны Ерөнхийлөгчөөр томилогдсноосоо хойш Н.Баяртсайхан үүрэгт ажилдаа маш хариуцлагагүй, итгэл үнэмшил муутай, сул дорой хандсанаас улбаалаад өнөөдөр монгол улсын санхүүгийн байдал урьд хожид үзэгдээгүй доройтолд өртөж, инфляци гаарч, төгрөгийн ханш сулран сулран нийгэмд ажилгүйдэл, эдийн засагт алдагдал нүүрлээд байгаа билээ. 

Эрх ашгаа хамгаалуулах хүсэлтэй иргэдийн ШӨХТГ-т хаягладаг гомдлуудаас хамгийн их жин дардаг нь сүлжээ дэлгүүрүүдтэй холбоотой байдаг. Лангуу болон кассын үнийн зөрүүгээс гадна давамгай байдлаараа далимдуулаад 20-30 хувийн ашиг олдгийг О.Магнай ШӨХТГ-ын дарга байхдаа хэлж байв.

Хаврын чуулганаар Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах асуудлыг хэлэлцэхээр тусгасан. Гэвч 2016 оны УИХ-ын сонгуульд МАН-ыг дэмжсэн сонгогчдын итгэлийг эрх баригчид хөсөрдүүлсэн, ард нийтийн санаа бодол дараагийн сонгууль руу “эргэсэн” энэ үед Ерөнхийлөгчийн засаглалыг дэмжих байтугай Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах төсөл ч “унаж мэднэ”.

Намын даргаараа удирдуулсан, 100 хувь парламентын гишүүдээс бүрдсэн гүйцэтгэх засаглалдаа чиглэл өгч ажиллах нь УИХ-ын даргын бүрэн эрх, мэдлийнх. Гэвч УИХ-ын дарга Г.Занданшатар өнөөдрийг хүртэл Засгийн газартаа чиглэсэн хариуцлагын талаарх ганц ч үг ган хийгээгүй байгаа нь басхүү хачирхалтай. Нийгмийн хүлээлт ЖДҮчин гишүүдтэйгээ хариуцлага тооцохыг шинэчлэл хийх шинэ спикерээс сонгогдсон цагаас нь шаардаж, харж байгаа.

Нийт хуралдах хугацааныхаа 40 гаруй хоногт гацаж, байнгын ажиллагаатай парламентын түүхэндээ саарал мөр татууллаа, өнгөрсөн намрын чуулган. Намрын чуулганы хугацаанд бие даасан 5, хуульд өөрчлөлт оруулах тухай 25, зээлийн хэлэлцээр соёрхон батлах тухай 13, хууль хүчингүй болсонд тооцох тухай 3 хууль, нийт 46 хууль, УИХ-ын 41 тогтоол хэлэлцэн баталсан нь  ч маш чамлалттай үзүүлэлт.

Нэгэнтээ Засаг нь байтугай намынх нь рейтенг навс унасан энэ үед МАН-ын дарга У.Хүрэлсүх парламентын спикерийг танхимаасаа томилох нийгмийн шаардлага л лав байхгүй. Гэвч дараагийн спикерт томилогдох магадлалтай эрхмүүдийн дийлэнх нь түүний Засгийн танхимын дуулдаж байгаа.

Улс төрийн өнөөдрийн нөхцөлд шинэ спикер хуулийн дагуу УИХ-аас батлагдсан хууль, тогтоолын хэрэгжүүлэх чиглэлийг Засгийн газартаа өгч, нөгөө талаас МАН-ын дарга У.Хүрэлсүхийн өгсөн үүрэг даалгаврыг парламентад хэрэгжүүлэх нэгэн байх хуулийн болоод хуулийн гадуурх эрх үүргийг гүйцэтгэхээр байна.

Шударга ёсны энэ нэхэл Ерөнхийлөгч Х.Баттулгад ч хамаатай. Шударга бус байна хэмээн М.Энхболдод зориулан хууль санаачилсан Та одоо хууль бусчуудад яаж хандах чинь мөн л олон нийтийн сонирхлыг татах асуудал. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхтэй сүлбэлдэж, УИХ-ын дарга М.Энхболдыг зайлуулсан хуйвалдагч бус Монгол төрийн эв нэгдлийг илэрхийлэгч, хууль ёсыг нэхэгч, шударга ёсны сахигч гэдгээ одоо л харуулах цаг.

2016 оны УИХ-ын сонгуулийг удирдан, намаа үнэмлэхүй ялалтад хүргэсэн экс дарга М.Энхболдыг УИХ-ын даргаас чөлөөлөх гэж байна. Гишүүдийн олонхиор спикерийг чөлөөлөх төрийн дархлааны сулрал чөлөөлөгдөх М.Энхболдод бус, хууль санаачилса Ерөнхийлөгчид ч бус, эрх баригч хүчний дарга У.Хүрэлсүхэд хаяглагдахаар байгаа.

Нийслэлийн нэгэн гэр хороололд С.Болдынх амьдардаг. Утааны гол буруутан болдог гэр хорооллын оршин суугч учраас тэрээр гэртээ халаалт тавьсан аж. Гэрийн эзэн С.Болд “Гэртээ цахилгаанаар бас гал түлдэг халаалт тавьсан. Хэдийгээр төрөөс цахилгааны шөнийн тарифыг тэглэж, цахилгааны төлбөрийг 50 хувь хөнгөлсөн гэсэн ч бодит амьдрал дээр тогны төлбөр өндөр гардаг.

Ард түмний эв нэгдлийг илэрхийлэгч Төрийн тэргүүн хагаралдаж, гацсан УИХ-д зохицуулагчийн үүрэг гүйцэтгэж байна. Гэхдээ энэ нь Ерөнхийлөгчийн засаглалыг дэмжсэн, Ерөнийлөгчийн засаглалтай болно гэсэн үг биш шүү. Эндүүрэв эрхэм Төрийн тэргүүн ээ.

Үндэсний статистикийн хорооны мэдээллээр өнгөрсөн онд Монгол Улсын төсвийн алдагдал буурлаа гэсэн байлаа. Үүнийг амжилт гэж дөвийлгөн ярих нь энэ үзүүлэлтийг улс төрд л ашиглаж байгаа хэлбэр гэхэд юу нь буруудааж.

“Петровис” ХХК-ийн ТУЗ-ийн дарга асан, түүний охин компани “НИК” ХХК-ийн ерөнхий захирал асан, “Петровис” группийн хувьцаа эзэмшигч Чойндонгийн Даваанямыг эхнэр Самбалхүндэвийн Шагдардуламынх нь хамт уржигдар АТГ-аас дуудаж байцаалт авч, компанийнх нь байранд нэгжлэг хийсэн.

Аль ч парламентын үед УИХ-ын гишүүд санаачилсан хуулиа хэлэлцэх асуудалд тусгахгүй, батлахгүй байна гэж гомдоллодог. Ирэх парламентаар, магадгүй М.Энхболд огцрох нь тодорхой болсон энэ үед ч дараагийн УИХ-ын дарга хэн байхаас үл хамаарч гомдоллосон гишүүд "УИХ-ын даргыг чөлөөлөх хуулийн төсөл санаачлаад хэлэлцүүлэх юм байна л даа.