УИХ-ын сонгуулийн 28 дугаар тойрог буюу Сонгинохайрхан дүүргийн нөхөн сонгуульд ардчиллын анхдагчдын нэг нэр дэвшиж буй нь уншигч танд мэдрэгдэж байна уу. Төрийн ордон тойрон ардчиллыг эрэн хайсан хүмүүсээр дүүрэн байгааг анзаарав уу. Тэд үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөгөө хаанаас ч юм хайж явна.

Үнэндээ бидний ходоод хоолтой ч, тархи өлөн байна. Хаанаас, ямар мэдээлэл олж уншихаа мэдэхгүй байна. Үнэн, худал хоёрыг ялгах чадваргүй байна. Мэдээлэлд шүүлтүүргүй хандаж, олон нийтийн сүлжээнд оруулсан үг өгүүлбэр болгоныг даган хуйларч, эрх мэдэл, эрх ашгийн өгөөш болсоор байна.

Борлуулалтын цэгийг нэмэх, хүн амын хэрэглээг тооцох, цаг агаарын хүйтрэлийг урьдчилж харах, түлшний нөөцөө хангалттай бүрдүүлж, картгүйгээр олгох нөхцөлийг өнгөрсөн хугацаанд бүрдүүлж ажиллах нь эрхийг нь эдэлж байгаа салбарын сайдын үүрэг байлаа.  "Цахим үндэстэн” шоун дээр олуулаа цуглаж  бөөгнөр үүснэ гэж тооцоогүй, Ангарскийн нефтийн үйлдвэр засварт орсноос шатахууны нөөцөө татаж чадахгүй хомстол үүслээ, иргэд автобусанд олноороо явснаас халдвар буурахгүй байна зэрэг шалтгаан бус шалтаг тоочсоор өнөөдрийг хүрсэн, энэ засаг.

Засгийн газрын шийдвэрийн дагуу  2019 оны 05 дугаар сарын 15-ны өдрөөс эхлэн Улаанбаатар хотын иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагууд түүхий нүүрс хэрэглэхийг хориглосон. Нүүрсний оронд сайжруулсан шахмал түлш хэрэглэдэг болоод гурав дахь өвөлтэйгээ золгох гэж байна. Гэвч өнөөдрийг хүртэл энэ ажил жигдэрсэнгүй, энэ өвөл нийслэлийн 200 мянган өрх айл гал алдах нөхцөл байдал үүслээ.

Хэдийгээр УИХ дахь АН-ын бүлэг Л.Оюун-Эрдэнийг огцруулах гарын үсэг цуглуулж байгаа гэх боловч хуулийн заалтад хүч дутаж байгаа. УИХ-ын гишүүдийн 4/1 буюу 18 гишүүн гарын үсэг зурж байг УИХ-д өргөн барих заалттай.  Атал сөрөг хүчин, бие даагч нийлээд ч хуулийн энэ квотод хүрэхгүй. Засгийн газартаа шаардлага тавьж, хариуцлага нэхэж ажиллаж спикерийн үг намрын чуулганы нээлтийн шигтгээ болж үлдэж үү, шийдвэр гаргаж хэрэгжүүлэх үү гэдгийг харах үлдлээ.

Харин өчигдөр УОК-ийн хуралдаанаар  “2021 оны аравдугаар сарын 1-нээс төрийн байгууллага, албан тушаалтнууд дотоод орчинд 20-оос дээш хүнтэй хурал, цуглаан, уулзалт зэрэг аливаа арга хэмжээ явуулахыг хориглолоо.” гэсэн шийдвэр гаргалаа. УОК-ын шийдвэр бол эцсийнх, Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцэхгүй. Тиймээс АН-аас зохион байгуулах тайван жагсаал УОК-ын шийдвэрээр  хориотой боллоо. Ингэснээр Ерөнхий сайдын хэлсэн үг хэрэгжээгүй байхдаа “хүчингүй” болов.

Төвбанк цахим мөнгө гаргах талаар судалж, хөгжүүлэхээр төсөлд тусгасан нь олны анхаарлыг татаж байна. Учир нь манай  улсын зарим банк, санхүүгийн салбар цахим мөнгийг хэрэгжүүлээд эхэлсэн СЗХ-ноос виртуал хөрөнгө болох  койн зэрэг манай улс хуульчлаагүй, эрсдэл өндөртэй учир иргэд, байгууллага хохирлоо өөрсдөө хариуцахыг анхааруулсаар байдаг. Харин энэ намрын чуулганаар  УИХ виртуал хөрөнгийн үйлчилгээ үзүүлэх тухай хуулийн төсөл боловсруулан ажиллаж байгаа. 

Энэ удаагийн нөхөн  сонгууль парламентын бүтцэд нөлөөлөхгүй. Гэхдээ сонгогчдын сонголт МАН уу бусад уу гэдэг анхаарал татаж байгаа. Учир нь нэг намын эрх мэдэлд нээлттэй парламент өнөөдөр хаалттай болж, сөрөг хүчний шүүмжлэл салхинд хийссээр байгаа. Тиймээс л нөхөн сонгуулийн үр дүн эрх баригч хүчин дангаар оршин тогтнох уу, ардчиллын дуу хоолойг нэмэх үү гэдгийг шийднэ. 

Төрийн тэргүүний үг зөвхөн Монгол Улсыг цөлжилтөөс хамгаалах санаа биш. Энэ үг Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн орны хувьд Тогтвортой хөгжлийн зорилгуудыг биелүүлэхэд бодит хувь нэмрээ оруулна гэдгийг дэлхий нийтэд дуулгасан том үүрэг хариуцлага.

Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад нэгдсэн төсвийн урсгал зардал 1,640.3 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Ингэхдээ бараа, ажил үйлчилгээний зардал 189.0 тэрбум төгрөгөөр буурсан ч зээлийн үйлчилгээний төлбөр 6.4 тэрбум, татаас 13.0 тэрбум, урсгал шилжүүлэг 1,809.9 тэрбум төгрөгөөр өссөн байна. 

Энэ Засгийн газар сайд, албан тушаалтнууддаа хариуцлага тооцдоггүй, аж ахуйн нэгж, иргэдэд бурууг тохдог гэм биш зантай. Хамгийн сүүлийн жишээгээр өнгөрсөн баасан гарагийн “Цахим үндэстэн” джитал шоу цэнгүүний арга хэмжээд албан тушаалтнууд төрийн хамгаалалттай, тусгай суудалд тухлан үзсэн байхад иргэд хаалттай бүсний гадна бөөгнөрсөн гэж буруудсан. Урлаг, уран сайхны шоу цэнгүүнд уриалсан албан тушаалтнууд буруудах атал цар тахлын үед бөөгнөрөл үүсгэснээрээ залуус буруутаад байгаа. Шатахууны хомстол үүнтэй агаар нэгэн.

Хэрэглээ бүхнээс гаднаас зөөдөг орны зовлон үргэлжилж байна. Коронавирусийн халдвараас шалтгаалан урд, хойд хөршүүд хилээ хаахад Монголын амьдрал таг зогсч болохыг бид харж байна. Хятадууд хилээ хаахад бидний өргөн хэрэглээний бараа, хүнс тасарч, оросууд гэдийхэд манайхан зам дээрээ машинаа түрж байна.

УИХ-ын нөхөн сонгуульд Ц.Идэрбат, Э.Батшугар нарыг ялуулах нь МАН-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэд  “үүрэг”.  Анхны үүргээ хэр амжилттай гүйцэтгэхээс Л.Оюун-Эрдэнийн улс төрийн карьерт ч нөлөөлж, цаашид жанжин уу, жараахай юу аль нь болох замаа засна.  Учир нь намын улаан батлахаар дэмжүүлж, тамга гардаж,  Дээд шүүхэд бүртгүүлж, дарга болох нэг өөр. Нам, засгийг удирдаж,  лидер хэмээн хүлээн зөвшөөрөгдөх нь цаг хугацааны асуудал  бус хувь улстөрчөөс л хамаарна. 

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Монгол Улсын эдийн засаг 04, 05 дугаар сарын үед хасах баланс руу орсон. 1992 онд нэг удаа хасах руу орж байсан. Монгол Улсын цусны эргэлт үндсэндээ зогссон. Монгол Улсын төсөв 23 хувиар тасарсан амаргүй нөхцөл байдалд бид ажиллаж, амьдарч байна” хэмээн ярьжээ.

Өнөөдөр Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ зөвхөн Засгийн газрын тэргүүн бус. МАН-ын даргын хувьд УИХ дахь МАН-ын бүлгийг удирдаж, чиглүүлнэ. Тиймээс өнөөдөр МАН-ын дарга, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэд төр засгийг  эрх мэдэл шилжсэн. Түүнийг үг бол "хууль". Харин хуулийн өмнө хүн бүр тэгш эрхтэй байхыг шаардсан иргэдээ буруутгаж, эрх мэдэлтнүүдээ хамгаалах үүрэг Л.Оюун-Эрдэнэд байхгүй. Тиймээс бөөгнөрөл үүсгэсэн эрх мэдэлтнүүддээ хариуцлага тооцохыг шаардаж байна.

Баасан гарагийн орой Сүхбаатарын талбайд  түм түжигнэж, бум бужигнаж  хөгжим эгшиглэж, одод дуулж, салют буудуулж, Ерөнхий сайд зочилж, очсон түмний сэтгэлийг догдуулж, цөсийг хөөргөв. Төрийн тусгай хамгаалалт дор, зохион байгуулалтайгаар ой тэмдэгдлэж, олны цуглуулж салют буудуулсан эрх баригч хүчин МАН-ын дарга, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэд  өөрөө хүсэлтээрээ огцрох улс төрийн зориг гаргах эсэхийг харъя.

Хамгийн гол нь эрүүл мэндийн даатгал төлдөг иргэд төрөөс төлбөр мөнгийг нь шийдээд өгсөн үйлчилгээг өрхийн эрүүл мэндийн төвөөсөө авч чадахгүй байна. Тухайн иргэн халдвар авсан нь баталгаажиж, системд бүртгэгдэн, түүний нэрээр өрхийн эрүүл мэндийн төв санхүүжилт авч байгаа хэрнээ тэр хүнд ямар ч үйлчилгээ үзүүлэхгүй байна.

Гурван хувийн хүүтэй зээл авсан аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагаа ч ирэх онд сэргэж, ажлын байрыг хадгалахаас гадна нэмэгдүүлнэ гэж эдийн засагчид үзэж байгаа юм билээ. Тиймээс ирэх оны төсөв гадаадын хөрөнгө оруулалтад тулгуурлах бус экспортоо төлөвлөсөн хэмжээндээ гаргаж, дотоодын үйлдвэрлэл дээр түшиглэн бүтээн байгуулалт, хөрөнгө оруулалтаа үргэлжлүүлж, иргэдээ ажлын байраар хангахад чиглэх төлөвтэй. 

Улс төр, элдэв монополь эрх, лобби үйлдлээс улбаалан газрын баялгаа боловсруулан ашиглаж чадахгүй байгаагийн хор уршгийг иргэд л амсдаг. Газрын тосны хангалттай нөөцтэй ч тэрийгээ түүхийгээр нь гадагш зөөж, өөрсдөө боловсруулсан бүтээгдэхүүн өндөр үнээр худалдан авч байгаа улсыг алтан дээр суусан гуйлгачид гэж муулж, басамжлах ч багадна. Гадагш хэдэн тэрбумаар нь урсгадаг ч дотооддоо 100 төгрөгийн зовлонд ороогдон суух ч гэж, хөөрхийлөлтэй байна.

Цар тахлын өндөржүүлсэн байдлын зэрэгт байгаа хэдий ч хичээлийн шинэ жил эхэлж, энэ долоо хоногоос оюутнууд танхимаар хичээллэн, Улаанбаатар хот олны их хөлд дарагдаад байна. Хүүхдээ сургуульд нь зөөх эцэг эхчүүд, шинэ оюутныхаа сургуулийн зам, амьдрах байранд нь оруулахаар орон нутгаас хамтдаа ирсэн  ахан дүүс хотын гудамжаар зөрөлдөж, автозамын түгжрэл дээд цэгтээ хүрлээ.  Энэ хэрээр коронавирусийн халдвараас өөрсдийгөө хамгаалах, эсэх хамгаалах нь иргэний үүрэг болоод байна. Хаваржин, зунжин уулзалдаагүй нэг ангийнхан  хамтдаа хөгжилдөх нь сайхан ч хүүхэд залуус л болсон хойно амны хаалтыг огоорч, амтат зайрмаг, ундаа жүүсийг тамшаалан олны дунд явцгааж байна.