Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчдээ парламентад суудалтай гурван нам тодруулж, СЕХ-нд хуулийн хугацаанд бүртгүүлэн өрсөлдөх эрхийг нь аваад байна.

Сонгуулийн сурталчилгаа албан ёсоор эхлээгүй ч Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөгч гурван эрхэм өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд  ч олны анхааралд байлаа.  МАН-аас нэр дэвшигч УИХ-ын дарга М.Энхболд ууланд алхсан бол АН-аас нэр дэвшигч Х.Баттулга, МАХН-аас нэр дэвшигч С.Ганбаатар нар марафонд оролцон гүйлээ. Тэд  “олимпод түрүүлэх нь бус оролцох нь чухал” гэдэг жишгийг  дагав бололтой.

Албан ёсны сурталчилгаа эхлэх зургадугаар сарын 06-ныг хүртэлх хугацаанд нэр дэвшигчид  хаа нэгтэй бүгж бус олны анхаарлын дунд байж,  үгээрээ бус үйлдлээрээ өөрсдийнгөө сурталчилсаар байх биз.

2016 оны сонгуулиар намаа УИХ-д  олонхийн суудалд хүргэж, үнэмлэхүй ялалт байгуулсан  эрхэм бол өмнөх парламент дахь сөрөг хүчний тэргүүн, МАН-ын дарга М.Энхболд. Тиймээс өнөөдөр тэрбээр төрийн гурван өндөрлөгийн  хоёрдугаар зэрэглэлийн албан тушаалыг горилж, УИХ-ын даргын албан тушаал хашиж байна. Уг нь ялсан намын дарга нь Ерөнхий сайд байх заалттай ч өмнөх парламентын үеийн АН-ын дарга З.Энхболдын арга барилаар замнаж байгаа. Парламентат засаглалтай улсад УИХ-ын дарга байна гэдэг гүйцэтгэх засаглалаа давхар хянаж, чиглэл өгөн “нэг сумаар хоёр туулай буудах”  давхар боломж гэдгийг З.Энхболд  бусад хүчний удирдагчдад мэдрүүлсэн.  Тиймээс ч эдүгээ эрх баригч хүчний удирдагч М.Энхболд УИХ-ын даргын албан тушаалыг хашихын зэрэгцээ Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшин өрсөлдөхөөр болсон нь тэртээ арваад жилийн өмнөх МАХН-н дарга, УИХ-ын дарга асан Н.Энхбаярын түүхийг ч давхар санагдуулна. Учир нь Ерөнхий сайд, УИХ-ын даргын албан тушаалыг хашиж, эдүгээ  төрийн тэргүүнд өрсөлдөхөөр болсон М.Энхболдын улс  төрийн карьер Н.Энхбаярынхтай цаг хугацааны эрэмбэ дарааллын  хувьд адилгүй ч, албан тушаалт хашиж явснаараа ижил.  

Гэхдээ өрсөлдөгчдийн хувьд ялгаатай. 2005 онд МАХН-ын дарга Н.Энхбаярыг анх Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөхөд хамтарсан парламент дахь АН-аас М.Энхсайхан, БНН-аас Б.Жаргалсайхан, Эх орон намаас Д.Эрдэнэбат нар өрсөлдөж, ИЗНН АН-ыг дэмжин оролцохоо илэрхийлж байлаа. Өөрөөр хэлбэл дөрвөн улс төрийн хүчний нэр дэвшигчийн дунд өрсөлдөөн ширүүхэн явагдсан.  Тэгээд ч эдгээр эрхмүүд бүгдээрээ намын удирдлагууд байлаа. М.Энхболдын тухайд энэ удаагийн сонгуулиар улс төрийн лидер гэдгээ бататгах чухал үе. Учир нь түүний улс төрийн шат дамжлага бусдын дэм, тэр өндрийн тэнгэр мэднэ гэгчээр аз ивээлээр явж ирсэн. Өнгөрсөн парламентад эрх баригч хүчин АН-ын алдаа МАН-ыг үнэмлэхүй олонхийн суудалд хүргэснийг хэн ч үгүйсгэхгүй. 

Ер нь нэр дэвшигчийн дунд хүч тэнцвэргүй тулаан өрнөхөөр байгаа.   Ерөнхийлөгчийн сонгуульд парламентад суудалтай гурван намаас өрсөлдөж байгаа ч хоёр намын дунд тохироо явагдсан гэдгийг ажиглагчид таамаглах бус тандаж мэдсэн.  Тодруулбал, угшил нэгтэй МАН, МАХН-ын  улс  төрийн тохироо явагдаж, АН-аас нэр дэвшигч Х.Баттулгын саналыг хуваах зорилгоор нам даган намирч явсан,  нутаг нэгт С.Ганбаатарыг  МАХН-д татан оруулж, нэрийг нь дэвшүүлсэн гэж үзэж байгаа. Учир нь Х.Баттулгын УИХ-ын сонгууль Баянхонгор аймгаас удаа дараа сонгогдон гарч ирж байсан. Өнгөрсөн УИХ-ын сонгуулиар унахдаа ч мөн л өөрийн тойрогтоо нэр дэвшсэн. Тиймээс сонгогчдын гэхээсээ монголчуудын өрөвч сэтгэл  Х.Баттулгыг энэ  Баянхонгорт хамгийн олон санал авах  боломж бүрдүүлсэн.  Түүнд саналыг сааруулах хүч МАХН-наас нэр дэвшигч С.Ганбаатар гэж тооцоолсон хоёр намын тохироо хэр оносныг Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн санал хураалт харуулна байх.  Тиймээс МАХН-аас нэр дэвшигч С.Ганбаатар хувь нэр дэвшигчийн тухайд өрсөлдөөнд  ялах чинь эрмэлзэлтэй байгааг үгүйсгэхгүй  ч улс төрийн тохироо түүнд намтрын хуудсаа нэмэх боломж олгосноос  бус ялалт байгуулна гэх найдвар өвөрлүүлээгүй. Гэхдээ хоёр намын улстөрийн тохироо цаашид хэрхэн үргэлжлэх нь сонгуулийн үр дүнгээс шууд хамаарна. 

Өнгөрсөн жилийн сонгуулиудад дараалан ялагдсан АН-ын уналт, шинэчлэлээр томилогдсон намын удирдлагад  Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх эрх өгөөгүй нь Х.Баттулгад АН-аас өрсөлдөх боломж ийг олгосон. Мэдээж, энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөхөөр намын дотоод сунгаагаар журмын нөхөдтэйгөө ширүүхэн өрсөлдөж гарч ирсэн  ч,  мөнгө тараасан, шинэ удирдлагын “дэм” оролцсон гэх шүүмжлэл дагалддаг. Мэдээж “эдийн засаг сум, улс төр гох нь” гэх “Загалмайлсан эцэг”-ийг “Женко” Х.Баттулга амьдралын мөрдлөгөө болгосон мэт.  Эдүгээ түүний хувьд бүх хүчээ дайчлан өрсөлдөх  л үлдээд буй. Өнгөрсөн оны АН-ын сонгуулийн ялагдал Х.Баттулгын саналд хэр дэм болохыг одоогоор таамаглахад бэрх.  

Энэчлэн нэр дэвшигчдийн сурталчилгааны өмнө өнгийг олон нийт  ажиглаж, танадаж байна.  

Н.Энхлэн