АН-ын даргын сунгаанд  таван нэр дэвшигчид өрсөлдөж, сар гаруй хугацаанд сурталчилгаагаа хийв.  Энэ нь шинэчлэгдэж буй АН-ын анхны алхам. Үүнтэй зэрэгцээд намын гишүүдийнхээ шинэчилсэн бүртгэлийг хийж, цахимжууллаа.

Ер нь аль ч улс төрийн хүчин  даргаа сонгох гэж сунгаа зарлан, сонгуулийн сурталчилгаа аятай хөдөлгөөн өрнүүлээд байдаггүй. Намын дээд байгууллага нь Их хурлаа хуралдуулан, даргад нэр дэвшүүлж байгаа эрхмээ төлөөлөгчдийн нууц санал хураалтаар хэлэлцүүлээд, тамгаа өгч авалцдаг.

Харин АН-ын Их хурлын шийдвэр таван намаас бүрдсэн АН-ын суурийг ганхуулж, түнжин хагаралдуулсан үйлдэл байлаа. Цахимаар бүртгэлээ шинэчлэн баталгаажуулсан АН-ын 170 гаруй мянган гишүүд өнөөдөр тав хуваагдаад байна. Даргын сунгааны сар гаруй хугацаанд энэ талцал хуваагдал эрчээ авч, бэхжсэн гэж ч болно.

Энэ сарын 29 буюу маргааш АН-ын гишүүд намын даргад нэр дэвшигчдийн төлөө саналаа өгнө. Жаран чавганц уралдвал нэг нь ялдаг гэгчээр нэр дэвшигчдийн хэн нэг нь олон санал авах нь гарцаагүй. Харин үлдсэн  дөрвөн нэр дэвшигч ялагдлаа хүлээн зөвшөөрөх үү.

Намын даргын  сунгааны хаалтын ажиллагаан дээр нэр дэвшигчид бүгд л өнгөрсөн хугацаанд эвтэй байж, бие биедээ хүндэтгэлтэй хандан гэх жижүүрийн үг дайж байна лээ.  Хэдийгээр намын гишүүдтэй хийх уулзалтаар өөд өөдөөсөө харан мишээж байсан ч хөшигний ард ид өрсөлдөөн сөргөлдөөн явагдсан нь олны хараанаас холуур өнгөрөөгүй. 

Нийслэл, орон нутгийн намын анхан шатны байгууллагынхан аль нэг нэр дэвшигчдийн талд илүүтэй ажиллаад эхэлсэн. Үүнийг намын гишүүний шинэчилсэн бүртгэл ч гэрчилнэ.  Намын даргыг сонгох санал хураалтад шинэчилсэн бүртгэлд хамрагдсан гишүүдээс 16 мянга нь санал өгөх эрхгүй болсон.  Энэ талаар АН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч Л.Эрхэмбаяр “АН-ын төв байран дээр шинэчилсэн бүртгэл явуулах үйл ажиллагааг зохион байгуулахдаа журам зөрчсөн, өөрийн биеэр ирж бүртгүүлээгүй, хэн нэгэн хүн 500, 1000 ширхэгээр нь гишүүдийн анкетийг авчирч бүртгүүлсэн. Анхан шатны намдаа бүртгүүлэхгүйгээр зөвхөн Ардчилсан намын төв байран дээр бүртгүүлэх оролдлогууд хийгдсэн. Тухайлбал, Дархан-Уул аймгаас 2000 гаруй гишүүн, Орхон аймгаас гэх мэтээр. Энэ нь намын дүрмийн бүртгэл хийх журмыг ноцтой зөрчсөн. Түүнчлэн нэг компанийн ажилчдыг олноор нь бүртгүүлэх гэж ирүүлсэн. Тийм учраас энэ удаагийн сонгуульд Төв нам дээр бүртгэгдсэн 16 мянган гишүүний санал өгөх эрх нь үүсээгүй хэмээн мэдээлэв. Цаашлаад нэр дэвшигчдэд 16 мянган гишүүний санал өгөх эрхийг нь хасах талаар танилцуулахад дөрвөн нь “хасах нь зүйтэй” гээд гарын үсэг зуржээ.

Маргааш болох санал хураалт АН-ын орших уу, эс орших уу гэдэг хувь заяаг шийднэ. Хэрвээ бусдаасаа олон санал авсан нэр дэвшигчдээ нөгөө дөрөв нь хүлээн зөвшөөрөхгүй гэх үйлдэл гаргаж, эсэргүүцвэл яах вэ.

АН-ын даргын сунгаанд Н.Алтанхуяг, Ж.Батзандан, Л.Гантөмөр, С.Эрдэнэ, Д.Эрдэнэбат нарын таван эрхэм өрсөлдсөн.  Гэхдээ энэ нь намын даргыг бус даргад нэр дэвшигчийг тодруулах сунгаа болсон гэвэл ташаарахгүй.

Энэ таван эрхмээс АН-ын гишүүдийн санал хураалтаар нэг нь тодорч, намын даргаар сонгогдох эрхээ авч, Их хурлаараа хэлэлцүүлэн, тамгаа гардаж авснаар баталгаажуулна. Уг нь намын даргаар сонгох эрхмийг АН-ын Гүйцэтгэх зөвлөл Их хуралдаа оруулж хэлэлцүүлэх үүрэгтэй. Нэгэнтээ АН-ын гишүүд удирдах байгууллагадаа итгэл алдсанаас даргын сунгаа зарлаж, гишүүдийн нууц санал хураалтыг орон даяар явуулж, даргад нэр дэвшигчийг тодруулж буй. 

Тиймээс АН-ын даргын сунгаанд хамгийн олон санал авсан нэр дэвшигчийг Их хурлаараа хэлэлцүүлэн баталгаажуулна. Гэвч үлдсэн дөрвөн эрхэм, тэдний “фанат”-ууд  олон санал авсан нэгнээ хүлээн зөвшөөрөхгүй бол яах вэ.  Их хурлын үеэр эсэргүүцэл илэрхийлсэн, лоозон барьж, жагсаал хийхийг үгүйсгэхгүй.  Цаашлаад тамгаа өвөртлөөд зугтах үйлдэл ч давтагдахгүй гэх баталгаагүй.  Идэр есийн хүйтэнд 40 хоног хөдөө хөхөрч, гадаа гаднаж явсан таван эрхмийн хэн хэн нь ялагдлаа хүлээн зөвшөөрөхгүй байх талтай. Их хуралд аль аль талынх нь эрхмүүд төлөөлөгчөөр сонгогдон ирнэ. Атал нэг ялагчийн эсрэг дөрвөн эрхмийн фракцууд олонхи болж намын даргыны сонгуульд ялсан эрхмийг Их хурлаар баталгаажуулахгүй, санал хүчингүй болгох үйлдэл гаргахыг үгүйсгэхгүй. С.Эрдэнэд нийслэлийн, Н.Алтанхуягт “Алтангадас”-ын, Лу.Гантөмөрт, Ж.Батзандан нарт залуучуудын,  Д.Эрдэнэбатад холимог фракцууд байгаа. Дээр нь намын даргын сунгаад оролцоогүй Х.Баттулга, Г.Батхүү, Э.Бат-Үүл гээд бусад фракцын эрхмүүд ч зүгээр хараад, мандатаа өргөөд суухгүй.

Тиймээс намын даргаар сонгогдож чадаагүй бусад нь намаасаа өрх тусгаарлан шинэ нам бүртгүүлэхээр , эсвээс  АН-ыг тараая гээд уриа лоозон бариад, шаардах бичиг хүргүүлэхээр Дээд шүүх рүү гүйлдэж  ч мэдэх. Учир нь АН-ынхан бие биедээ бууж өгдөггүй, жагсаалт цуглаан зохион байгуулахдаа мэргэжлийн. Ийнхүү одоогийн байдлаар АН тав байтугай талцаад байна.

Н.Энхлэн