Эрдэнэтийн асуудлаар өчигдөр шууд эфирт хоёр мэдэгдэл ар араасаа хийгдэв. Нэг мэдэгдэл нь сэтгүүлчидтэй хийсэн уулзалтыг дамжуулсан шууд нэвтрүүлгээр. Нөгөө нь чуулганы хуралдааны шууд дамжуулалтаар.

Ерөнхийлөгчийн зүгээс сэтгүүлчидтэй уулзах үеэрээ Эрдэнэтийн талаар байр сууриа илэрхийлэхдээ өөрт нь ямар нэг хувийн сонирхол байхгүй бөгөөд Ц.Нямдоржийн мэдэгдлийн ард “Эрдэнэт”-ийг шалгаж байгаа ажлын хэсгийн дарга тэр хоёрын хуйвалдаан явж байгаа гэв.

Энэ үед төрийн ордонд намрын чуулган хуралдаж, ирэх оны төсөв мөнгөний асуудлаар Ерөнхий сайдын байр суурийг сонсон хэлэлцэж байв. Шууд эфирт байсан чуулганы дундуур Ц.Нямдорж гишүүн мөн гар утсаараа сошиалд “онлайн” байсан бололтой. Эрдэнэттэй холбоотой асуудлаар Ерөнхийлөгчид тэр дор нь хариу барив.

Эрдэнэтийн талаар Засгийн газрын түвшинд байхгүй мэдээлэл өөрт нь байгааг сануулсан Их хурлын дэд дарга нэлээн бухимдалтайгаар “...Намайг бусадтай хуйвалдчихлаа гээд Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж ярьжээ. Би Б.Чойжилсүрэнтэй хуйвалдаад 49 хувийг нь авчихсан юм уу.... Энэ бүхний ард Ц.Элбэгдорж бий. ХХБ-ны Орхон Ташкентад болсон уулзалтаар Эрдэнэтийн асуудлыг шийдсэн... гэсэн утгатай мэдэгдэл хийв. 

Ерөнхийлөгчийн байр суурийг дүгнэн харвал Эрдэнэтийн 49 хувийн асуудлыг хувьчлал гэж үзэхгүй байгаа гэж хэлж байна. Мөн “саалийн үнээ” тодотголтой 40 жилийн настай болоод байгаа Монголын энэ уул уурхайн “брэнд”-ийн цаашдын асуудлыг авч үзэж өөр шатанд гаргах ёстой гэсэн байрь суурийг мөн илэрхийлжээ. Хувийнхан бол хариуцлагатай ба задгай мөнгө бүрийг хэмнэж тооцдог тул Эрдэнэтийг үр өгөөжтэй ажиллуулна гэж үздгээ онцолж байна.

Энэ байр суурийг сошиал орчинд дэмжих хандлага ажиглагдаж байна. Манай том үйлдвэрүүд төрд байхаараа хэцүү. Улстөрчдийн шахааны нөөц компани болж агуулах нь төмрийн хог, бэлгэвчээр дүүрдэг байсан практик бий. Монголын тал 49 хувиа авч өөрийн болгосноор Эрдэнэт нь 100 хувь манайх болсонд баярлах хүн олон. 

Эрдэнэтийн 49 хувь Монголд маань шилжсэн асуудлыг “хардаж” байгаа Ц.Нямдорж гишүүний эргэн тойронд олон гаргалгаа байгаа. Хамгийн сурцтай нь улс төржүүлэлт буюу түүнийг Эрдэнэтээр дөрөөлж шинэ улс төрөө эхлүүлж байгаа ба дээшээ том алхах бэлтгэлээ тавьж байна гэж байгаа. Ерөнхийлөгчийн уулзалтад ч ийм санаа цухалзаж байсан. Нөгөө талд Ц.Нямдорж бол улс төрд бяр нь ханасан хүн. Алдах айх зүйлгүй тул МАН-аа ч хайрлахгүй, хувьчлахын эсрэг зогсож шинэ улс төрөө эхлүүлэхээр шийджээ гэсэн гаргалгаа.

Эрдэнэт дээр дуугараад байгаа Ц.Нямдорж гишүүний хардлагын гол үзүүр нь хувьчлалын мөнгөний эх үүсвэр. Хойд айлтай ямар нэг яриа болсон...Төлбөр нь ХХБ-аас гарсан уу, нэг бол Эрдэнэтийн өөрийнх нь мөнгөөр өөрийг нь худалдаад авчихсан уу. Санхүүгийн том ажиллагаа хуйвалдаан явагдсан уу гэдэг асуудал дээр хайрцаглагдаж байна. Үүнийгээ татвар багассантай холбон хэлж байгаа. Харин Эрдэнэт үйлдвэрийнхэн хэвийн ажиллаж байгаа ба өнгөрсөн жил засгийн газрын "гуйлтаар" энэ жилийнхээ татварыг түрүүлээд төсөвт өгсөн гэлээ.

Энэ талаарх хардлагыг тайлж ил тод болгох амархан гэж Ерөнхийлөгч мэдэгдэв. Эрдэнэтийн асуудлаар нээлттэй сонсгол хийх. Энэ сонсголыг Ц.Нямдорж гишүүн өөрөө ахлах. ХХБ-ны захирал төлөөлөл, тэр үеийн Ерөнхий сайд, сангийн сайд нар гээд учрыг мэдэх, оролцоотой бүх хүнийг оролцуулан ил тод ярьж учраа олж болно гэлээ. Нэг хүн ганцаараа мэдэгдэл хийгээд байхаас  ингээд шууд  нээлттэй ярьчих нь зөв гэсэн Ерөнхийлөгчийн энэ санал Эрдэнэтийн 49 хувь үндэсний компанид шилжсэн асуудлын хардлага ба үнэний талаарх үзүүрийг тайлж болно.  

Заавал асууж байж хийх ажлыг дур мэдэн хийчихээд дараа нь хов зөөгөөд гүйгээд байдаг хүүхдүүд шиг байгаа манай улстөрчдийн энэ авир үйлдэл гинжин хэлхээгээр үргэлжлэх юм. Эрдэнэт бол яах аргагүй эмзэг сэдэв. 2000 оны үед мөнөөх л Эрдэнэтийн хувьчлалтай холбоотой асуудал Ж.Наранцацралт агсныг Ерөнхий сайдын сэнтийгээс унагааж байсан. Оросуудад Монголын талын хувийг худалдахыг дэмжиж байна гэсэн агуулгатай захиа бичсэн гэснээр хоёр Белазны дугуйны үнээр Эрдэнэтийг зарлаа гэсэн шуугианаар “ээлжит” Засгийн газар унаж байсан. Яг ийм утгатай захиа үнэхээр явуулсан уу, загвар байсан уу гэдэг нь эргэлзээтэй хэвээр үлдсэн.

Үүнээс хойш 15 жилийн дараа Монголчууд саалийн үнээнийхээ дэлэнг өөрсдөө мэдэн 100 хувь шувтрах эрхээ олж авсан гэж болохоор. Нөгөө талд асуудал эсрэгээрээ буюу хувийн нэг компани дангаараа 49 хувийг авчихлаа. Хуйвалдаан боллоо. Төр буцааж авна гэсэн шуугиан  өндөр авлаа. 

Сүүлийн хэд хоног давтамжтай явж байгаа Эрдэнэтийн асуудлаар хийж буй улстөрчдийн мэдэгдлийн ард иргэд сурцтай нь аргагүй талцах, туйлшрах байдалтай болж ирлээ. Одоо энэ байдалд цэг тавьж Ерөнхийлөгчийн санал болгосон нээлттэй сонсголыг нь хийчихмээр. Тэгээд энэ сонсголоо “шууд” дамжуулахад дүгнэлт хийх эрхээ олон нийт эдэлж болно.

Пүрэвжавын Баярхүү /тоймч/