Улсын дээд шүүхэд улс төрийн 24 нам албан ёсны бүртгэлтэй бий. Тэдний нэг нь Хөдөлмөрийн үндэсний нам (ХҮН). 2011 онд байгуулагдаж, улсад бүртгүүлсэн гэх энэ нам сүүлийн нэг жил л “амь орж”,  элдэв хурал, жагсаал цуглаан хийж, олны анхаарлыг татсан. Монголын шилдэг гэх залуусыг эгнээндээ нэгтгэсэн улс төрийн шинэ хүчин бий болж байгаад нааштай хандсан хүмүүс ч цөөнгүй байсан. Харин өнөөдөр энэ улс төрийн хүчинд юу болоод байгааг мэдэх хүн алга. ХҮН-ынхан өөрсдөө ч учраа олохгүй байгаа бололтой.

1.ХҮН-ын дарга нь хэн бэ

​

Улсын дээд шүүхэд бүртгэлтэйгээр бол ХҮН-ын албан ёсны дарга нь С.Боргил. Дээд шүүхийн энэ шийдвэр өнөөдөр ч хүчин төгөлдөр буй. Харин яг өнөөдрийн үйл явдлаас харвал ХҮН-ыг Т.Ганболд удирдаж буй бололтой. Тэгэхээр ХҮН-ын дарга нь хэн бэ.

УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар ХҮН-д элсэж, бүр их хурлын шийдвэрээр дарга нь болж байсан цаг саяхан. Тэрбээр ХҮН-аас Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшинэ хэмээн мэдэгдэл хийж, ХҮН-ынхан ч том мөрөөдөж суусан. Харамсалтай нь түүнийг Улсын дээд шүүх намын даргаар бүртгэхээс татгалзсан. Үүнтэй зэрэгцэн ХҮН-ын салан тусгаарлагчид Б.Найдалааг намын даргаар бүртгүүлэх албан бичгийг Дээд шүүх рүү илгээж, мөн л босго даваагүй. Энэ үйл явдлаас сар хүрэхгүй хугацааны дараа ХҮН-ын тамгатай бас нэгэн албан бичиг Дээд шүүхэд очсон. Тэр нь тус намаас дахин өөр дарга тодорсон тухай байв. Энэ удаад ХҮН-ыг Т.Ганболд удирдахаар болсон учраас бүртгэж өгнө үү гэсэн ч Дээд шүүх мөн л татгалзсан хариуг өгсөн. Учир нь Б.Найдалаагийн багийнхны найдлага тасраагүй, даргаар бүртгүүлэх хүсэлтээ дахин илгээсэнтэй холбоотой. Ийн намын дотоод зөрчлөөсөө болж, Дээд шүүхийн босгонд хэдэнтээ бүдэрсэн ХҮН-ыг өнөөдөр хэн удирдаж байгаа нь толгой эргүүлсэн асуудал болов. Улсын дээд шүүхэд бол С.Боргил данстай бий. Харин элдэв албан бичигт Т.Ганболдын гарын үсэг зураастай байгаа нь хачирхалтай.

2.АН-ыг дэмжих ХҮН-ын шийдвэр албан ёсных уу

ХҮН-ын дарга Т.Ганболдын гарын үсэгтэй албан бичиг олон нийтийн сүлжээгээр тарав. Уг бичигт ХҮН  2016 оны  УИХ-ын сонгуульд АН-ыг дэмжиж оролцоно гэдгээ илэрхийлжээ. ХҮН-ын Б.Найдалаа, С.Боргил, Д.Гантулга нар “нялх” байгаан дээр хувийн амбицаа бүхнээс дээгүүр тавьж, намын дотоод зөрчлөө шийдэж чадахгүй байгаа тухай дурдаж, ХҮН-аас хэн нэгэн сонгуульд нэр дэвшихгүйг мэдэгджээ. Тиймээс улс төрийн чиг баримжаа ойролцоогоор нь АН-ыг дэмжихээ мэдэгдэж, Т.Ганболд гарын үсгээ зуржээ. Ямар намыг дэмжиж, хэний захыг мушгих нь тэдний асуудал. Харин Т.Ганболдын гарын үсэгтэй энэ албан бичиг ХҮН-ын албан ёсны шийдвэр мөн эсэх нь эргэлзээтэй. Учир нь Т.Ганболдыг ХҮН-ын дарга гэдгийг албан ёсоор баталгаажуулаагүй. Магадгүй энэ бичиг С.Боргилын гарын үсэгтэй байсан бол учир мэдэх хүмүүс илүү итгэл үнэмшилтэй хандах байсан биз.

3.ХҮН-аас хэн ч нэр дэвшихгүй гэж үү

Улс төрийн нам, эвслүүд 2016 оны УИХ болон орон нутгийн сонгуульд оролцохоор мөрийн хөтөлбөрөө аудитын байгууллагаар хянуулж, СЕХ-нд хүсэлтээ илэрхийлээд байна. Тэдний дунд ХҮН ч багтаж, мөрийн хөтөлбөрөө аудитын байгууллагад өгсөн. Харин СЕХ-нд хүсэлтээ илэрхийлсэн эсэх нь тодорхойгүй байна. Т.Ганболдын бичгээр бол энэ удаагийн сонгуульд ХҮН-аас хэн ч нэр дэвшихгүй бололтой. Намын зөрчлөө ярилцаж чадахгүй байгаа хүмүүс улс орны асуудлыг  шийдэж чадахгүй гэдэг нь ч үнэний ортой.

Гэхдээ ХҮН-д элсч, бараг л загалмайлсан эцэг нь болох шахсан УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар яах вэ. Бие даагчдын эгнээнээс гарч, намтай болсон тэрбээр Т.Ганболдын шийдвэрийг дагах болов уу.

Энэ мэтээр ХҮН-ыг тойрсон олон асуулт байна. Толгой эргүүлсэн олон асуудлын учрыг нь олж байгаа сонгогч ч алга. Тодорхой ганц зүйл нь ХҮН-ынхан энэ сонгуульд оролцлоо ч далаараа цэвэр тавиулна. Даргын суудлаа шийдэж чадаагүй намыг улс орны асуудалд оролцуулна гэж юу байхав.

В.Хэрлэн