Ямар нэвтрүүлгийг сүлжээндээ байлгах байлгахгүй нь тухайн телевизийн программын бодлогын асуудал. Ямаршуухан эфирийн төрхтэй хүнээр нэвтрүүлгээ хөтлүүлэх нь найруулагчийн шийдэл байж болно. Харин сэтгүүлч хэнтэй ямар сэдвээр ярилцах нь тусдаа асуудал буюу олон нийт юу сонсохыг, хэнтэй ярилцахыг хүсч байгаатай нягт уялдана. Энэхүү үзэгч, уншигчдын хүсэл ба үнэн бодит байдалд тулгуурласан тодорхой эх сурвалжаас мэдээлэл авч түгээснээр тухайн телевиз хэвлэл олон нийтэд үйлчилж байгаа хэрэг.

Үзэл бодлоо чөлөөтэй хэлж чадахгүй болоод ирэхээр хувь хүний хувьд эрх чөлөөгөө боогдуулсан болно. Сэтгүүлчийн хувьд ямар сэдвийг хөндөж болох, эс болох асуудал тавигдаад ирвэл цензурт өртөнө. Улмаар мэргэжлийн чиг үүргээ биелүүлэх боломжоо алдаж ёс зүйгээ гээж эхэлнэ. Мэдээллийн хэрэгслийн хувьд “Эзний телевиз” буюу олон нийтийн биш хараат хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл гэсэн ангилалд шилжинэ. Энэ бол энгийн хүн бүрийн мэдэх зүйл.

Телевиз үзэгчдийн хувьд мэдээллийн суваг сольж, хайлт хийхэд хүргэдэг гол шалтгаан бол үнэнийг олж мэдэх эрмэлзэл байдаг. Чөлөөт телевиз суваг олон болохын хэрээр үзэгчид мэдээллийг харьцуулах, тэндээс үнэнийг олж авах няхуур ажлыг цаг гарган тусад нь хийх болсон. Аливаа хөндүүр сэдэв, сенсаац улс төрийн маргаантай өөр өөр байр суурьтай тайлбар мэдээг нэг телевизээс хараад шууд дүгнэлтэд хүрэх өрөөсгөл болсон. Энэ асуудлыг Н.Энхбаярын телевиз юу гэж ярих нь уу, аль өнцгөөс тайлбарлах нь уу. Нөгөө талд Г.Батхүүгийн телевиз юу гэж тавих нь уу зэргээр нэг талыг барих гээд байдаг хэд хэдэн сувгийг үзэж харьцуулж байж тухайн асуудал дээр нэг дүгнэлтэд хүрдэг. Энэ бэрх дамжлагыг алгасаад ганц суваг сонгоод тал талын байрь суурь, санаа бодлыг нэг дор харьцуулж өөрийн дүгнэлтээ хийж болох хамгийн тэнцвэртэй сувгийн хайлт, мэдээллийн өрсөлдөөнд Үндэсний олон нийтийн телевиз нэгт байх ёстой юм. MNB сувгийн дарааллын эхэнд хойно байх нь тийм чухал биш.

Гол нь МҮОНТВ орчин цагийн завгүй үзэгчдийн татварын мөнгөнөөс санхүүждэг учраас хэн нэг захирал, хөрөнгө оруулагчид цаашлаад эрх баригчдад үйлчлэхгүй. Ил тод нээлттэй, үнэн бодит, тэнцвэртэй мэдээллийг хүргэж байх үүрэгтэй. Үүнийг эрхэм татвар төлөгч үзэгч шаардах эрхтэй.  Үндэсний олон нийтийн телевиз гэж тусдаа хуультай, статустай байгаа ялгаа бол энгийнээр хэлэхэд ийм. 

Үндэсний телевиз гэж юу болох. Ямар бодлого программ, контент түгээгч байх. Тэр нь олон нийтийн эрэлт шаардлагад хүрч байгаа эсэх. Дарга нар нь халагдаж солигдохоор яагаад нам улс төрийн нөлөө ороод байдаг. Хэнд нь ашигтай, хаанаа алдагдалтай ажилладаг зэрэг бол тусдаа ярилцах буглаа сэдэв байх.

Ганц л асуулт байгаа юм. Таны татвараар санхүүждэг телевиз танд буюу олон нийтэд бус намд, тухайлбал MNB эрх баригчдын талд үйлчлээд эхэлбэл эрхэм үзэгч та яаж нөлөөлж чадах вэ. Таны үзэх дуртай нэг нэвтрүүлгийг “уялдаагүй” тул гээд хасчихлаа. Үндэсний телевизийн хувьд энэ уялдааг чухам аль субьектын давуу сонирхлоор бий болгож байх ёстой юм. Тухайн телевизийн дарга, зөвлөл нэг бол эрх баригчдын үзэмж тааллаар уу. Нэг бол үзэгчдийн санал асуулгын дүнг үндэслэл болгох уу.

Нийтлэлч Д.Жаргалсайхан ҮХЦ-ийн экс даргыг нэвтрүүлэгтээ урьж ярилцаж. Маргааш нь дахиад цэцийн тэтгэвэрт гарахаар болсон гишүүнийг урьж. Нөгөөдөр дахиад нэг цэцийн гишүүнийг урьж. Энэ арай дэндэнэ гэдгийг үзэгч өөрөө үнэлээд сувгаа сольчихно. Дахиж энэ нэвтрүүлэг дээр эргэлдэхээ болино. Харин хоёр дахь дугаартаа нөгөө талын байрь суурь буюу Х.Тэмүүжин гишүүнтэй ярилцахад тэнцвэртэй мэдээлэл гэж дүгнэх ба одоо гуравдагч байр суурь буюу хуульчдыг яриулах хэрэгтэй гэж хүлээнэ. Үүнийг нь биелүүлбэл олон нийтийн мэдээллийн суваг оршиж байна гэж үнэлнэ. Үзсээр үнэлсээр байх ба телевизийн хурамжаа төлөхдөө сэтгэл хангалуун л байна. Энэ энгийн зарчимаа бариад ажлаа явуулж байхад дээд талд дарга захирал нь хэн байх, ямар нам хүчний угшилтай, нэр хочтой байх нь үзэгчдэд тийм чухал биш.

Өчигдрөөс олон нийтийн сүлжээгээр хэлэлцүүлэг болоод байгаа нийтлэлч, эдийн засагч Д.Жаргалсайхан болоод Монголын мэдээ сувгийн захирал Ц.Мөнхтөр захирлын шийдвэрийн тухайд нарийн мэдэж хэлэх юм алга. Сэтгүүл зүйд өөрсдийн байр суурьтай учраа мэдэх хүмүүс. Нэг талынх нь саналаар байгуулсан гэрээгээ цуцлахаар болж. Гэрээг нь хараа ч үгүй байж нэг талд нь гарч дөвчигнөөд яахав. Гэхдээ олон нийтийн телевизтэй холбоотой шуугиан дээр олон нийт шүүмжлэлтэй хандахад эмзэглэх хэрэггүй юм.

Асуудал Ц.Оюундарь, Ц.Мөнхтөр захиралдаа биш л дээ. Хоёулаа л телевизийн тогоонд чанагдаж тухайн цаг үедээ цензурдуулж үзсэн сэтгүүлчид. Жирийн сэтгүүлч ч байж үзсэн. Даргын дор дарга ч байж үзсэн. Мөн хоёулаа “улс төр” гэдэг тойрог замд шилжиж байж эргэн даргаар ирсэн нь нууц биш. Телевизээ сайн мэдэх хүмүүс нэг баг болж. Нөгөө талдаа олон нийтийнхээ талд шударга байх зай нь давчуу хэвээрээ л байгаа юм байна.

МҮТВ эрх баригчдын нөлөөнд орохгүй байх хуулийн дархлаа байхгүй байна. Хуулинд тодорхой заалт зохицуулалт байгаа ч эрх баригчид энэхүү үндэсний хэмжээний цацалт хүртээмжтэй том мэдээллийн сувагт гараа дүрж тархи угааж байх цоорхойг үлдээсэн л байна. Энэ бол урьд урьдын төр засгийн үед ч илт харагддаг байсан.

ДеФакто нэвтрүүлгийн хувьд дээрээс нөлөө орж гэрээ нь цуцлагдаж байгаа бол дараа дараачдаа халтай буюу олон нийтийн телевизэд цензур хэвээр байгаа буюу “Гөлгөө яалаа” гэдэг жишиг тогтох үр дагавартай.

Монголын мэдээ суваг Д.Жаргалсайхан нийтлэлчээр дутахгүй. Нэг сэтгүүлч гаргаж ирээд ийм нэвтрүүлэг хийнэ л гэнэ. Тэр шилэгдсэн сэтгүүлч дараагийн ДэФакто болчихгүйн тулд олон нийтийн биш дээрхийн гэгээний аясыг барьсан нэг хандлага чигээ гаргаж таарна. Эндээс эхлээд Олон нийтийн телевизийн сэтгүүлч биш зүгээр л амьдрахын төлөө сэтгүүлч болж эхэлнэ. Хүний хувьд сонголтоо хийх хэрэгтэй болно.

Брэнд гэдэг шиг өөрийн үзэгчтэй, өнгө ялгаралтай нэвтрүүлэгтэй Д.Жаргалсайхан алзахгүй. “See you” гэж гараад л өөр телевизтэй гэрээ байгуулчихна. Тэндээсээ давхар цалин амьдралаа даачих биз. Харин мэргэжилдээ үнэнч зүтгэх сэтгэл, гэгээн мөрөөдөл өвөрлөн Үндэсний телевиздээ үлдэж байгаа цалингаараа амьдардаг залуу сэтгүүлчид хөөрхий яанаа. 

Хичээлийн ариун танхимаас ёс зүй гэдгийг судар шиг тэврээд ирсэн тэдэнд дориухан сэтгүүлч болж төлөвших орон зай Монголын сэтгүүл зүйд ер нь байгаа юм уу. “Дөрөв дэх засаглал байсан юм шүү”  гэсэн шар сонины ид үед хамаарах дурсамжтайгаа үлдэх бий дээ. 

Пүрэвжавын Баярхүү /тоймч/