Албан тушаалаа урвуулан ашиглаж, төрийн мөнгийг идэж шамшигдуулсан, авилга авсан гэх хэрэг үүсгэн шалгагдаж, хоригдож, ял авсан эрхмүүдийг суллаж байгаа нь энэ удаагийн Өршөөлийн хуулийн онцлог байлаа. Тиймээс Өршөөлийн хуульд хамрагдсан зарим зүйл анги олон нийтийн зэвүү, дургүй хоёрыг зэрэг хүргэж байна. Авлига авсан, “Нүүрс”, “Цэвэр агаар” сан хөтөлбөр, тендерийн мөнгөнөөс тэрбум тэрбумаар нь завшсан гэх хэргийн учир сэжиглэгдэн шалгагдаж байгаа Н.Хүрэлсүх, Л.Гансүх, Г.Дэнзэн гээд олон эрхмүүд “сайн ах” нарынхаа буянаар өршөөгдөх нь. Дээрх эрхмүүдэд холбогдох хэрэг цаашдаа олон хүнийг араасаа дагуулах байсан нь тодорхой. Тиймээс хууль санаачлах эрх мэдлээ ашиглан, нууцын зэрэглэлтэй хаалттай хуралдаанаар “анхны ардчилсан сонгууль явагдсаны 25 жилийн ой”-н хүрээнд гэх малгайн дор эрхэм түшээд өөрсдийнхөө хүмүүст улс төрийн өршөөл хүртээлээ.

Шударга ёс гэж алга, улсын мөнгийг хууль бус зүйлд зарцуулж, авлига авбал хэзээ нэгэн цагт өршөөлд хамрагдаад гарчихаж болдог юм байна гэсэн сэтгэлгээг нийгэмд суулгалаа. Төрийн өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлж, татвараа төлж, төсвийн мөнгөнөөс сохорч ч зоос хумсалдаггүй, иргэний үүргээ нэр төртэй биелүүлж яваа хэсэг хохирч үлддэг гашуун үнэнийг л олон нийт нүдээрээ харж, биеэр амсч байна.

Хэрэг хийсэн, авилга авсан гэдгээ хүлээн зөвшөөрч, улсад учруулсан хохирлоо барагдуулсан тохиолдолд өршөөлд хамрагдана гэж хууль тогтоогчид онцолж байна лээ. Төсвийн мөнгийг тэрбум тэрбумаар нь хувьдаа завшсан нөхөд улсыг хохиролгүй болгохоор хэд дахин нугалж төлөх үү.

Хуулийн зүйл ангиар АТГ шалгагдаж байгаа 10 орчим хэрэг л өршөөлд хамрагдахаар байгаа гэж гишүүд ярьж байна. Тендэр будлиантуулж, их хэмжээний мөнгө завшсан хэрэгт холбогдон шалгагдаж, хоригдож, ял авсан эрхмүүд манайд ердөө л 10 хүрэхгүй байгаа.

Уг нь улсын мөнгийг завсан хэрэгт холбогдсон эрхмүүдээс анх шалгагдаж, холбогдсон мөнгөн дүнгээрээ хохирлоо барагдуулвал хямраад байгаа эдийн засагт маань ч нэмэртэй. Гэвч сүр дуулиантай хэдэн “тэрбум”-ын хэрэг хэдхэн сая төгрөгт бууж, өнгө зүсээ хувиргахыг хэн ч хэлж үл мэднэ.

Өршөөлийн хууль батлагдсан өдрөөсөө хэрэгжиж эхэлсэн. Тиймээс ч хууль хэрэгжээд 24 цаг ч болоогүй байхад өршөөлд хамрагдсан МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр Сөүлээс баяртайгаар эх орондоо буулаа.

Шийдлийн Засгийн газар 6 сайдаа огцруулж, орны хүмүүсийг нь томилохоор өргөн бариагүй байна. Харин МАХН-ын дарга Н.Энхбаярыг Шадар сайдын албан тушаалд томилох яриа ордноор хүчтэй тархсан.

Сайдуудын нэрийг өнөөг хүртэл өргөн бариагүй байгаа нь цаанаа учир жанцантай. Өршөөлийн хуульд Ерөнхийлөгч хориг тавих эсэх нь тодорхойгүй байгаа. Гэхдээ хуулийн зүйл ангиар нь хориг тавьж магадгүй гэсэн мессэж явж байна. Энэ нь ч ортой байх. Учир нь Ерөнхийлөгч өчигдөр "УИХ-ын хаалттай хуралдаанаар Өршөөлийн хуулийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийжээ. Авлига авсан, албан тушаалаа урвуулсан хэтрүүлсэн, хууль бусаар хөрөнгөжсөн, төсвийн мөнгө хөрөнгийг зориулалтын бусаар зарцуулсан, иргэдийг залилсан этгээдүүдийг өршөөх нь буруу. Мөн ийм гэмт хэрэг үйлдсэн байж болох үндэслэлээр шалгагдаж байгаа албан тушаалтнуудыг өршөөлд хамааруулж болохгүй. Өршөөлийн хуульд төрийн бодлого, зарчим тусах ёстой. Өмнөх алдаанаасаа авсан сургамжаа ч тусгах учиртай. Түүнээс бус хууль тогтоогчдын бүрэлдэхүүнд багтсан явцуу бүлэглэл, хууль завшихыг санаархагч, гэмт үйлдлээ халхлахыг хичээгчид, тэдний гар хөл бологчид, хамсаатнуудын ил далд хуйвалдаан, хүсэл сонирхлын жагсаалт байж болохгүй. Ийм байдлыг улс орны бодлого тодорхойлогчид, УИХ-ын гишүүд өөгшүүлж урамшуулж болохгүй” гэж жиргэсэн байсан.

Ерөнхийлөгч Өршөөлийн хуульд зүйл ангиар нь салгаж хориг тавилаа ч УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанаар мөн л хаалттай хэлэлцээд, гишүүдийн олонхийн саналаар дэмжих боломжгүй гээд буцаачихна байх. Тиймээс энэ удаад ч Ерөнхийлөгчийн хүч хүрэхгүй болов уу. Ийнхүү улстөрчид нийгмийн зарим хэсэгт өршөөл үзүүлэх нэрийн дор өөрийн хүмүүстээ ч “бонус” олголоо.

Өршөөлийн хууль батлагдсаны дараагаар нийгэмд түгшүүр төрдөг нь нууц биш. Гишүүдийн мэдээлснээр өршөөлд хамрагдсан  хоригдуулын 94 хувь нь томоожиж, нийгэмшин, дахин гэмт хэрэг үйлддэггүй гэж байна лээ. Гэхдээ л өршөөлд хамрагдсан этгээд дахин онц ноцтой хэрэг үйлдэх тохиолдол гардаг. Энэ удаагийн Өршөөлийн хуулийг нийгэмд түгшүүр, бухимдал зэрэг төрүүллээ.

Н.Энх