Үйлдвэрлэлийн бус аргаар алт ухагсдыг нинжа гэж нэрлэдэг. Нуруундаа хар ногоон түмпэн үүрэх гар аргаар алт олборлогчид Францын “Мэлхий нинжа” киноны баатруудтай анх адилхан харагдаж байснаас ингэж нэрлэжээ. Товчхондоо, хууль бусаар олборлож буй хүмүүс. Ямар ч хуульгүй хэрнээ өөрсдийн хуаран үүсгэж уул усыг ухаж алт олборлодог Нинжа нар байгаа газарт балаг тасрахгүй.

Хамгийн бохир ёс суртахуунтай цэвэр хувиа бодогч бэртэгчингүүдийн цугларалт гэж болно. Уул усыг хайрлах сэтгэлгүй сэндийчэж өмнө нь орж алт шүүрсэн нэгнийгээ араас нь хутгалахад бэлэн этгээдүүд. Нинжа нарын хроник түүх Төв аймгийн Заамараас эхлэлтэй. Түүнээс хойш Баянхонгор, Говь-Алтайн Бигэр, Хөвсгөлийн Улаан-Уул гээд л урт замыг туулан нүүдэллэхдээ их ч балаг тарьсан нөхдүүд. Тэдний тухай баримтад кино ч бий. Хошин шогийн бие даасан тоглолт ч байдаг.

Нинжа нар зүгээр нэг алт шүүгээд байгаль сүйтгээд зогсдоггүй. Зарим үед уул усаа гэж цээжээ дэлдэх улстөрчдийн гар хөл болчихно. Сонгууль дөхөхөөр санал луйвардахад өөрсдийгөө ашиглуулахдаа сурамгай. Дараа нь хэсэг дураараа дургиж алт ухах боломжоор хангуулдаг. Зүгээр нэг алт ухаад амьдралаа залгуулдаггүй. Эмх замбараагүй байдал үүсгэхэд идэвхтэй оролцож хэн нэгний хөл гар болчихдог. 2008 оны үед Өвөрхангай аймгийн Уянга суманд үүрлэсэн  хаана харьяалагддаг нь тодорхойгүй баахан нинжа нар байлаа. Сонгууль дөхөхөөр тоо бүл нь нэмэгдсээр. Санал өгөх өдөр гэнэт бүгдээрээ тэр тойргийнхоо сонгогч нар болчихсон автобусаар ачигдан ирж нууц ноёндоо саналаа бөөндөн өгснөөр ялалтын тугийг гарт нь атгуулж байлаа. Ялах эсэх нь эргэлзээтэй дэнчигнэж байсан нэгэн тэр дороо нэг хэсгээс 1000 гаран саналаар илүүрхэн шууд ялж байв. Хөвсгөлийн Улаан-уул суманд тэндээс нь сонгогдсон эрхэм гишүүн нь очиж нинжа нарыг өөгшүүлж байсан тухай ч яриа байдаг. Даварсаар даварсаар гэдэг болсон нинжа нарыг төр нэг цэгцэлж авлаа гэсэн боловч орон нутгийн чанартай улс төрийн тоглоом, бохир ажиллагаанд нь хэрэг болдог тул бүр тараагаад явуулчихаагүй. 2010 онд Засгийн газраас “бичил уурхай эрхлэх журам” гаргаж нинжа нарт “бичил уурхайчид” гэдэг өхөөрдөм нэр өгөөд толгойг нь илсэн.

Сэлэнгэ аймгийн Мандал сум өнөөдөр Монголын “нинжа” нар хамгийн ихээр цугларсан цэг болж байна. Гацууртын ордод олборлолт хийхээр Бороо Гоулд компани хэдэн жилийн өмнө бэлтгэл ажлаа базаагаад зам дэд бүтэц бариад байтал “урт нэртэй хууль” гарснаар ашиглах боломжгүй болсон гэдэг. Хүлээлт нэлээн удаан үргэлжилсний эцэст төр Гацуурт ордыг “стратегийн ордод” хамруулсанаар зүй ёсоор нь олборлох боломж нээгдсэн байдаг. Нэгэнт олон жилийн өмнөөс хөрөнгө хаяж бэлтгэсэн олборлолтын төсөл тул төсөв мөнгө хүндэрсэн Засгийн газарт байж болох хамгийн хөнгөн нөхцлийг санал болгосон. Монгол Улсын Засгийн газар ямар нэг төлбөр төлөлгүйгээр нөөц ашиглуулсны төлбөр авах замаар хувь эзэмшээд явах хувилбар дээр тогтсон. Мэдээж ажлын байр ашиг хайж яваа “эх орончид”-ын эсэргүүцэлтэй тулгарсан. Гэхдээ энэ нь нутгийн иргэдийн нэрээр халхалсан, нинжа нараар турхируулсан цаанаасаа санхүүжилттэй эсэргүүцэл байсан гэдэг хардлагатай. Эх оронч цолыг өөрсөддөө өмчилсөн явцуу бүлэг санасандаа хүрч гишүүдэд нөлөөлж чадсанаар Гацууртын төсөл нь Их хурал дээр уначихсан. Хууль тогтоогчдын шийдвэр хууль зөрчигчдийг баярлуулдаг шинэ үеийн Монголын түүх нэг хуудсаар нэмэгдэж байгаа хэрэг. Монголд хуулийн засаглал бус “хүний” засаглал тогтсон мэт. Хууль зөрчихөөс айдаггүй хэрнээ “хүн”-ээс айдаг. Эх оронч биш гэдэг нэр хоч зүүхгүйн эрхэнд ард нь юу болохыг мэдэж байвч “кноп”-оо үзэл бодлынхоо эсрэг дарчихсан гишүүд одоо очиж нинжа нартай нэг өдөр ажиллах хэрэгтэй.

“Эх оронч” бүлэгт нэрээ оруулах гэсэн “аймхай” гишүүдийн кнопоор төсөл унасны дараа Мандал суманд амар амгалан тогтож Ноён уулын нуруу тэнийсэн гэвэл андуурал. Одоо энд малгай тавибал манайх боллоо гэдэг даварсан уриатай нинжа нар шинэ хуарангаа үүсгэн тухалж авсан байна. Тэдний гишгэсэн мөрнөөс юу үлддэг билээ.

500 гаран нинжад нуруугаа авахуулсан Говь-Алтай аймгийн Богд уулын хойд өвөр  Хүрэн­тийн амны Улаан толгой, 20 гаруй мянган нинжагийн өрмөнд судлаа таслуулсан Бигэр сумын Алтан уул, Завхан аймгийн Ургамал сумын Тосгуурын ам, 400 гаран нинжагийн химийн бодисонд хордсон Ховд аймгийн Дөргөн сум “Чоно харайхын гол”-ын сав гээд уйлдаг бол уйлахаар болсон уул усны учирлал нинжа нар ямар хар мөртэй, юу үлдээдгийг хэлээд өгнө. “Эх оронч” гишүүдээ, Ноён уулыг мэрээд эхэлсэн нинжа нараа очиж тараа.

Пүрэвжавын Баярхүү /тоймч/