Эвсч засаг барих болсон намууд яамдаа хуваах дээрээ эвдрэх шахуу л юм болж  зөвшилцлөө. Эрүүл мэндийн яамыг өгөх гэсэн чинь авахгүй гэж гүрийсэн нам байна. Үүний шалтгаан тодорхой. Эрүүл мэндийн салбар өөрөө маш хүнд өвдсөн. Хариуцлага хүлээж ажиллана гэсэн улс төрийн хүчнүүд хүртэл ЭМЯ-ыг авахгүй гэж гүрийжээ. Харин МХЕГ-ыг бол булаацалдаж байна гэнэ. 

Монгол улсын хүн амын өвчлөлийг ихэсгэж байгаа эрүүл мэндээс яамны хэр хэмжээнээс давсан олон шалтгаан байдаг. Агаарын бохирдлоос үүдсэн ханиад томууны сезон ид үедээ ирж хүүхдийн эмнэлгүүд шатнаасаа бусад бүх зайндаа битүү хүүхэд авчихаад эмч нар нь суух ширээгүй болчихсон тухай мэдээ гарч байна. Гэтэл манай улс нэг хүнд оногдох хэвтэн эмчлүүлэх орныхоо тоогоор дэлхийд дээгүүр ордог гэж сонслоо. Харин бодит байдал дээр эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ иргэдэд хүртээмжтэй бус байсаар байгаа. Энэ нь иргэдийн эрүүл мэндийн боловсролыг нэмэгдүүлэх, урьдчилан сэргийлэх үзлэг оношилгоог хүртээмжтэй болгох зэрэг суурь шинэчлэлээр харах асуудал эрүүл мэндийн салбарт хуримтлагдсаныг харуулж байгаа хэрэг.

Шинэчлэлийн Засгийн газар иргэдээ өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх мэдлэг боловсролтой болгох, урьдчилан сэргийлэх үзлэг оношилгоонд бүгд хамрагддаг болоход чиглэсэн бодлого гаргаж ажиллаж байсан нь нэг талын зөв эхлэл байсан. Энэ эхлэлийг дараагийн сайд хэрхэн авч үзэх нь тодорхойгүй. Засаг унах төдийд эрүүл мэндийн 21 довтолгооныг нь улс төржүүлж, асуудлыг хариуцаж байсан албан тушаалтнууд, хамт олныг нь ардын дайсан болгох шахсан мэдээллээр бөмбөгдөхийг бид харлаа. Энэ салбарыг өөд нь татахад саад болж буй улс төрийн нөлөө их байгаа хэрэг. Эрүүл мэндийн довтолгоо, 21 зөв дадал гэдэг нь их энгийн хэрнээ алсдаа иргэдэд үлдэцтэй байж болох хөтөлбөр байсан. Бид 3 саяулаа, гэр бүлээрээ жилдээ нэг удаа урьдчилан сэргийлэх үзлэгт орж амьдралын буруу хэвшил зуршлаа засах хэрэгтэйгээ ойлгож авдаг бол жилд 735-819 мянгад хүрээд байгаа хэвтэн эмчлүүлэгчдийн тоо яваандаа нэлээд хувиар бууж эхлэхийг олж харсан хэрэг. Нийт өвчлөлийн 60 хувь нь хамгаалж сэргийлж болох өвчин эмгэг байдаг гэсэн судалгаа гарсан. Үүн дээр суурилж хүн өөрийгөө гэр бүлээ өвчин эмгэгээс хамгаалж болох ухамсар мэдлэгийг хэвшүүлэх гэсэн энэ зорилтод төслийг бас л улс төржүүлэх гэсэн салхи босгож байгаа нь харамсалтай хэрэг.

Нэг жилд бидний ярьдаг 103 буюу түргэн тусламжийн дуудлага 730 мянгад хүрчээ. Ямар нэг байдлаар эмнэлгийн яаралтай тусламж авах шаардлага 730 мянган удаа гарчээ гэсэн үг. Үүний хэд нь хамгаалж сэргийлж болох өвчлөл, золгүй тохиолдлын дуудлага байсныг жагсаавал хэцүү үзүүлэлт гарна. Үүний цаана урсч буй бензин тос эдийн засгийн тооцоог гаргавал асар их хайран мөнгөний дүн гарна. Автын осол,унасан бэртсэн, цай хоолонд түлэгдсэн гээд ахуйн чанартай эмнэлгийн тусламжийн дуудлага байнга өндөр хувьтай гардгийг салбарын хүмүүс хэлдэг. Энэ нь ядуурал эдийн засгийн хямрал, стандарт хангадаггүй ахуй орчин зэрэг олон хүчин зүйл нөлөөллийн хамааралтай ч явсаар хувь хүний өөрийгөө бөөцийлөх чадвар, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх ухамсар хэвшилтэй холбоотой болж ирэх юм. Энэ бол эрүүл мэндийн салбарын иргэддээ хандаж хийх ёстой ажлын нэг эхлэл.

Төсгөлд хэлэхэд, улс төржсөн энэ цаг үед эвсч буй намууд нэг зүйлийг санаж сахиуштай санагдлаа. Төрөөс эрүүл мэндийн салбараа өөд нь татах гэсэн олон стратеги хөтөлбөр боловсруулдаг. Эдгээр хөтөлбөр нь тодорхой санхуужилтээр явж үр дүнд хүрэх учиртай. Төр тунхаглаад баталдаг ч хөтөлбөрт суурилсан санхүүжилтийг нь Сангийн яам гацаачихдаг. Аягагүй бол амгүй гэдэгтэй адилаар санхүүжилтгүй төслүүд тэгсгээд цаасан дээрээ тунхаг болж үлддэг. Эвссэн нэртэй ч тус тусын намын эрх ашиг, ирэх сонгуулийн бэлтгэлээ харж засагт орсон улс төрийн хүчнүүд засгаа бүрдээгүй байхад бие биенийхээ ажлыг гацаагаад байж мэдэх дүр зураг эхнээсээ харагдаж байна. Сангийн яамыг нь МАН авсан, ЭМЯ-ыг МАХН авсан бол нөгөө намынхаа яамны санхүүжилтийг нь гацаагаад байхад л ажил нь унаж эхлэх юм.

Бодлого байхгүй, хуучин социалист системийн бүтцээр явж ирсэн эрүүл мэндийн салбараас одоо төр барилцаж буй намууд хүртэл зугатаах дээрээ тулжээ. Сонгууль ойртож байхад чихний хонх гэж үзсэн хэрэг. Цаашид улсын эмнэлгүүдээ төр яаж авч явах вэ. 51 хувь нь төрийн мэдэлд байгаад 49 хувийг нь эмнэлгийн ажилчдад хувьчлах гэсэн хуулийн төсөл бэлэн болчихсон байгаа гэдэг. Эрүүл мэндийн даатгалын хуулийг бүхлээр нь үзэл санаагаар нь өөрчлөөгүй цагт энэ хувьчлал бас амжилттай болох боломжгүй гэдгийг энэ салбарынхан бүгд зөвшөөрдөг. Асуудлыг нь намууд биш, нэг сайд биш, эмч нарын оролцоотой холбоогоор дамжуулан шийдвэрлэх нь одоогоор хамгийн зөв гарц гэж хэлж болохоор байгаа. Эмнэлэгт хэвтэхэд үзүүлдэг цэнхэр дэвтэр болчихсон даатгалын ямар ч үр дүнтэй үйлчлэлгүй болчихсон эрүүл мэндийн даатгал, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг яаж хөл дээр нь босгох вэ гээд олон асуулт шийдлийн засгийн газраас “шийдэл” хүлээн овоорсон байгаа.

Манай улсад нийт 2752 эрүүл мэндийн байгууллагад 45080 эмч, ажилтнууд ажиллаж байна. Бид эдгээр байгууллага хүмүүсийг “эрүүл мэндийн манаанд зогсч байна” гэж хэлэх дуртай. Гэхдээ энэ манаанд зогсоход эмч нарт ажлын орчин нөхцлийн асар их дарамт ачаалал байдаг. Нэг жилд эрүүл мэндийн салбарынхан 16 сая 576 мянга орчим удаад амбулаторийн үзлэг үйлчилгээ хийдэг байна. Харамсалтай нь үүний дөнгөж 5 сая орчим нь урьдчилан сэргийлэх үзлэг байдаг. Эрүүл мэндийн салбарт өөрт нь эмзэг цэг их бий гэж болно. Үүнийг нь мэдсээр байж улс төржүүлж бялууны нэг булан болгож улам их өвтгөх нь ёс зүйгүй хэрэг.

Эрүүл мэндийн салбарт сэтгэлтэй, салбараа мэддэг хүнийг гаргаж ирсэн шинэчлэлийн Засгийн газрын бодлого үргэлжлээсэй гэж цагаан нөмрөгтнүүд хүлээж байна. Шинэ сайд нь эхлээд эрүүл мэндийн салбарын эмзэг сэдвүүдээ зөв оношилж, салбараа хөл дээр нь босгохыг тэд хүсч байна. 2016 оны сонгуулийн дараа намууд бултах биш булаацалдаж авдаг яамдын нэг нь ЭМЯ байх болтугай.

Пүрэвжавын Баярхүү /тоймч/