Халимаг улс Оросын бүрэлдэхүүнээс гарч, тусгаар тогтнохоор шийдсэн гэх мэдээлэл 10 дугаар сарын 27-ны өдөр олон нийтийн сүлжээгээр тархаж, улмаар Оросын хараат бус хэвлэлүүд энэ мэдээллийг түгээжээ. 

"Эрх чөлөө радио" -ийн мэдээлснээр, 10 дугаар сарын 26-ны өдөр "Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын тусгаар тогтнолын тухай" тунхагийг Ойрд, халимаг түмний конгресс баталж, гишүүд нь гарын үсэг зурсан байна. Гарын үсэг зурсан хүмүүсийн дунд Халимаг хэлийг хөгжүүлэх төвийн захирал асан Арсланг Санжиев, "Яблоко" намын орон нутгийн үүрийн тэргүүн Батыр Боромангнаев, угсаатан хэлний болон улс төрийн идэвхтнүүд болох  Владимир Довданов, Эренцен Доляев, Альберт Шарапов болон бусад хүмүүс багтаж байгаа аж. 

"Оросын Холбооны Улсын бүрэлдэхүүнээс Бүгд Найрамдах Халимаг Улсыг гаргаж, тусгаар тогтнож, хараат бус тусгаар улсыг байгуулахын төлөө зогсохоор шийдсэн талаар зарлаж байна" хэмээн тунхагт өгүүлжээ.

Энэ тунхагийн текст нь 1990 онд Халимагийн дээд зөвлөл гаргасан өөр нэг тунхагийг иш татсан байх бөгөөд тухайн үед ардын депутатууд ард түмэн өөрсдийгөө тодорхойлох эрх дээр үндэслэн ардчилсан, эрхзүйт Халимаг улсын тусгаар байдлыг тунхаглаж байжээ.

Шинэ тунхаг гаргасан хүмүүсийн үзэж байгаагаар, ЗХУ задран унах үед эхний тунхагаар тавигдсан зарчмууд тус улсын анхны ерөнхийлөгч Кирсан Илюмжиновын үйлдэл болон Владимир Путин эрх барьснаас хойш улам нэмэгдэж буй Москвагийн дарамтын улмаас бодитоор хэрэгжээгүй аж. 

Энэ тунхагт Оросын өнөөгийн дэглэмд сэтгэл хангалуун биш байх шалтгаануудыг нэрлэж, чухамхүү эдгээр шалтгааны улмаас тусгаар тогтнолын төлөөх тэмцэл эхэлсэн хэмээн онцолсон байна.

Эдгээр шалтгаануудын дунд "солиотой төвлөрөл, цэрэгжсэн улс", "орос биш ард түмнүүдийн соёл, хэл рүү хэт их дайрч байгаа", "олон улсын гэмт хэрэг үйлдсэн" гэх зэрэг нөхцөлүүдийг дурджээ. Түүнчлэн Халимаг тусгаар тогтнох нь хэл, соёл, уламжлал, халимаг түмний оршихуйг аврах цорын ганц нөхцөл гэдгийг цохон тэмдэглэсэн байна.

Ойрд, халимаг түмний конгресс гэдэг нь 2015 оноос хойш Элиста хотод зохион байгуулагдаж буй үндэсний идэвхтнүүдийн хурал зөвлөгөөнийг зохион байгуулж, зохицуулдаг байгууллага юм. 2021 онд ээлжит чуулганаа явуулж байх үеэд чуулганы зохион байгуулагчдыг цагдаагийнхан баривчилж байв. Өдгөө Конгрессын зарим гишүүд цагаачилсан, харин зарим нь Орост үлдсэн ч байнга хавчлага, мөрдлөгөд өртдөг гэнэ. Энэ байгууллагын удирдлага Конгрессыг халимаг түмний цорын ганц хууль ёсны төлөөллийн байгууллага хэмээн нэрлэдэг юм. 

Г.Бямбасүрэн