Сэлэнгэ аймгийн Cайхан сумын нутагт байрлах Хөтөлийн цементийн үйлдвэрийн үйл ажиллагаатай УИХ-ын дарга З.Энхболд танилцсан талаар өмнө мэдээлсэн билээ. Тус үйлдвэр нь 1983 онд хуучнаар ЗХУ-ын зураг төслийн дагуу, тус улсын техник, тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон нойтон аргаар жилд 500 мянган тонн цемент, 65 мянган тонн шохой, 70 мянган Г/калл дулаан үйлдвэрлэх хүчин чадалтай байгуулагдсан гэдэг. Харин өнөөдөр ISO стандартад нийцсэн, өндөр чанартай цемент 1 000.0 мянган тонн, 85 хувиас дээш идэвхжилтэй, 0-120 мм ширхэглэлтэй технологийн болон барилгын шохой 65.0 мянган тонн шохой, 162.0 мянган Гкал дулаан үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Нийт 890 ажиллагсадтай ажиллаж байгаа аж.

Тус үйлдвэрт технологийн шинэчлэлт хийж, хүчин чадлыг 1 сая тоннд хүргэх зорилгоор УИХ-ын 2010 оны 11 дүгээр тогтоол, Засгийн газрын 2010 оны 86 дугаар тогтоолоор 2011 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдөр бүтээгдэхүүн хуваах зарчим бүхий Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулсан. Хуурай технологийн үйлдвэрийн туршилт тохируулгын ажил 2013 оны 11 дүгээр сараас эхэлж, өнгөрсөн оны 05 дугаар сард ашиглалтад оржээ. Дэвшилтэт хуурай технологийн шинэ үйлдвэр ашиглалтад орсноор цементийн нэгжийн өртөг 37 хувь буурсан гэнэ.

Түүхий эдийн 2 орд газартай. Барилгын өргөн хэрэглээний зориулалттай төмөр бетон эдэлхүүн, угсармал хийц хэсэгүүд, гүүр далангийн, цутгамал эдлэл, зам барилга ашиглах зориулалттай. PC42.5 MNS ангиллын цемент. Өндөр бат бөх бүхий угсармал хийц хэсгүүд, төмөр бетон эдлэл, төмөр замын бетон дэр харьцангүй өндөр ачаалалд ажиллах төмөр бетон цутгамал байгууламж, өндөр хүчдэлийн шон, зам гүүр зэрэгт хэрэглэх PC52.5 MNS ангиллын цемент. Бүх төрлийн барилгын ажилд өргөн хэрэглэх OPC42.5 ангиллын цемент зэргийг үйлдвэрлэдэг байна. Хурдан бэхэждэг, барилга угсралтын ажлыг хурдасгах нөхцөлтэй. Түүхий эдийг тохируулах орц найрлагад төмрийн хүдэр, гөлтгөнө, цеолит, дулааны станцын үнс-маарга, шатаасан занар зэргийг нэмэлтээр ашигладаг ажээ.

Хөтөлийн “Цемент шохой” ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Г.Батдоржоос энэ үеэр цөөн асуултад хариулт авсан юм.

-Өнөөдрийн байдлаар үйл ажиллагаанд нь тулгамдаж байгаа асуудал юу байна?

-Үйлдвэрлэлийн гол бүтээгдэхүүний нэг чулуунцар буюу клинкер үйлдвэрт маань их хэмжээгээр агуулагдсан. Энэ оны эхний таван сарын байдлаар бид 240 гаруй тонн чулуунцар үйлдвэрлээд 150 гаруй мянган тонн цемент гаргаж Монгол Улсын зах зээлд нийлүүлээд байна.  Үйлдвэрт маань тулгамдаж байгаа асуудал бол чулуунцарыг улирлын шинж чанартай, гаалийн татварын оргил цагийн үед бууруулаад үйлдвэрлэлийг жигд хадгалах болоүлцоотой үед гаднаас орж ирэх импортын татварыг нэмэгдүүлвэл манай үйлдвэрт тун тустай ажил болно. Мөн цемент ч ялгаагүй 7-8 сард одоо байгаа тарифаараа мөрдөгдөж, бусад үе буюу ачаалал буурсан үед Хөтөлийн цемент шохойны үйлдвэр Монгол Улсын хэрэгцээг бүрэн хангах хэмжээнд хүрсэн гэдгийг дуулгахад таатай байна..

-Импортын цементийн гаалын татварыг нэмснээр одоо орж ирэх цемент хэдэн хувиар буурах юм бэ?

-2014 онд гэхэд импортоор 2 сая гахам тонн цемент орж ирсэн. Энэ оны эхний 5 сарын байдлаар 206 мянган тонн цемент импортоор орж ирсэн. 2013-2014 онтой харьцуулахад бага тоо. Яагаад гэвэл  жилдээ 500 гаруй мянган тонн цемент орж ирж байсан бол харин энэ онд 200 гаруй тонн цемент орж ирсэн нэг талаар манай үйлдвэрлэлийн жигд үйл ажиллагаатай холбоотой. Нөгөө талаар барилгын салбарын үйл ажиллагаа тодорхой хэмжээнд агшсан нь нөлөөлж байгаа.

Гэхдээ өртөг зардлаа бууруулаад, эдийн засаг буцаад тогтворжсон үед дотоодынхоо зах зээлд байр сууриа улам сайн бэхжүүлэх боломжийг нэмэгдүүллээ.  Импортыг нэмэгдүүлэх нь ганцхан манай үйлдвэрийг дэмжсэн хэрэг биш юм. Импорт бол гадагшаа урсаж байгаа валют гэсэн үг. Валютын урсгалыг багасгаад тэр нь дотооддоо үлдэж, дотоодын компанийн үйл ажиллагаа сайжирч, бид хүчин чадлаа нэмэгдүүлнэ. Өнөөдрийн нэг сая тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадлаа 2 сая тонн болгох суурь боломж нэмэгдэх юм.

-Танай компанийг хувьчлах асуудал яригдаад байгаа шүү дээ. Энэ дээр ямар байр суурьтай байна?

-Бидний хувьд Төрийн өмчийт компанид харьяалагддаг. Төрийн өмчийн хороотой хамтран ажиллах гэрээний дагуу үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Тиймээс бидэнд ямар нэгэн мэдээлэл ирдэггүй тул мэдээлэлгүй байна.

-Чингис бондоос хичнээн төгрөгийн санхүүжилт авсан юм бэ?

-Манай үйлдвэр 50 орчим сая ам.долларын санхүүжилт авсан. Өнөөдрийн байдлаар үйлдвэрлэл жигд ажиллаж байгаа энэ үед зээлээ бүрэн төлөх боломжтой байна. Импортын татвартай холбоотой асуудал зохицуулагдвал бидний үйл ажиллагаа бүр улам сайжирна. Сүүлийн үед валютын ханш тогтворжоод ирсэн тул бидэнд их таатай байна. Өнөөдрийн байдлаар бид 240 мянган тонн цементийг үйлдвэрлэсэн байгаа. Одоо оргил ачааллын үе гээд нэг сая тонныг үйлдвэрлэх боломжтой ч гэлээ зах зээлд илүүдэлтэй бүтээгдэхүүн нийлүүлж, тог цахилгаан зарцуулах шаардалагүй гэж үзсэн. Цэвэр бизнесийн зарчмаараа яваа ч зах зээлээсээ бүрэн хамаарах асуудал юм.

-Цахилгаан эрчим хүчний асуудал байгаа гэсэн энэ талаараа тодруулаач?

-Анх 1983 онд үйлдвэр байгуулагдсан цагаас дулааны эрчим хүчээр өөрсдийгөө хангаж ирсэн.  Агаарын шугам, дэд станц, трансформатор, дамжуулах шугам гээд бүх зүйл нь манай үйлдвэрийн харьяанд байгуулагдсан. Цахилгаан эрчим хүч нь Дархан-Сэлэнгийн цахилгаан түгээх компаниас дамжин ирж байгаа.  Уг нь Үндэсний сүлжээ компаниас цахилгаан  авч байгаа мөртлөө дунд нь Дархан-Сэлэнгийн цахилгаан түгээх сүлжээнд өндөр үнэ төлдөг нь л асуудал болгоод байгаа юм.

Тиймээс цахилгаан эрчим хүчийг “Дархан Сэлэнгийн Цахилгаан Түгээх Сүлжээ” ХК-аар дамжуулахгүйгээр “Цахилгаан Дамжуулах Үндэсний Сүлжээ” ТӨХК-аас шууд худалдан авах эрх зүйн зохицуулалтыг ойрын хугацаанд шийдвэрлэж өгөхийг л холбогдох албаныханаас хүсэж байна.

П.Наран