Владивосток хотод 2015 оноос хойш жил бүр зохион байгуулагдаж буй Дорнын эдийн засгийн форум (EEF) нь дэлхийн хамгийн чухал бизнесийн арга хэмжээнүүдийн нэг юм. Есөн жилийн хугацаанд энэхүү олон улсын арга хэмжээ нь Оросын Алс Дорнод болон Ази, Номхон далайн бүс нутгийн орнуудын асуудлыг бүхэлд нь шийдвэрлэх гол үйл явдлын статусыг олж авсан юм. 2024 онд ДЭЗФ-ийг 9-р сарын 3-аас 6-ны хооронд зохион байгуулна. Тэр дундаа мэдээж Монголоос оролцоно.

Дэлхийн эдийн засгийн хүрээнд гарч буй өөрчлөлтийг харгалзан ДЭЗФ-ын бизнесийн хөтөлбөрийг боловсруулсан. Энэ онд эдийн засаг, санхүүгийн шинэ загвар, логистикийн сүлжээ, эдийн засгийн янз бүрийн салбарын ирээдүйд онцгой анхаарал хандуулах болно. Өнөөдрийн Орос, Монголын эдийн засгийн харилцаа хоёрдмол төлөвтэй байгаа нь нууц биш. Визийн дэглэмийг цуцалж, хөрөнгө оруулалтын таатай орчин бүрдүүлснээр богино хугацаанд сэргэлт бий болсон ч тогтвортой өсөлтөд хүргэсэнгүй. “Гуравдагч хөрш” орннуудтай эдийн засгийн хамтын ажиллагаа эрчимтэй хөгжиж байна (Япон, АНУ, Өмнөд Солонгос, ЕХ-ны орнууд гэх мэт). Харамсалтай нь түүхэндээ сайн хөршийн найрсаг харилцаатай Орос улстай эдийн засгийн харилцаанд хуримтлагдсан олон асуудал, сөргөөр нөлөөлж байна .

Гэсэн хэдий ч өнөөгийн харилцаа Оросын хувьд улс төр, эдийн засгийн хүнд хэцүү бодит байдлын нөхцөлд хөгжиж байгааг ойлгох хэрэгтэй. Өрнөдийн орнууд Орост нэг талын хориг арга хэмжээ авсан ч Оросын эдийн засгийн өсөлтийн хурд одоогийн байдлаар тогтвортой эерэг динамиктай байна. Энэ нь Монгол Улс бүтээгдэхүүнийхээ шинэ зах зээлийг олж авч, эдийн засгийн томоохон үр өгөөжөө өгнө гэсэн итгэл найдвар төрүүлж байна.

Монгол Улс 2024 он гарснаас хойш ОХУ-аас авах үр тарианы импортоо долоо дахин, малын тэжээлийн импортыг 2.5 дахин нэмэгдүүлсэн. Орос улс хоёр дахь байраа (Хятадын дараа) хадгалсаар байна (2023 оны 10 сарын мэдээгээр Монголын гадаад худалдааны 10.4%). Нефтийн бүтээгдэхүүний нийт импортын нийлүүлэлтэнд Оросын эзлэх хувь өндөр хэвээр байна (90%).

2020 оноос “Найрсаг харилцаа, иж бүрэн стратегийн түншлэлийн тухай Монгол Улс, Оросын Холбооны Улсын хоорондын гэрээний хүрээнд хоёр орны харилцаа хөгжиж байна. Эрчим хүчний салбарт хойд хөрш Монгол Улсын эрчим хүчний хэрэгцээний 92 хувийг хангадаг. Энэ нь Монгол Улсын эрчим хүчний хэрэглээний жилийн өсөлтийн хүрээнд хамааралтай: 2020 онд-6815 квт. ц, 2021 - 7718, 2022- 8095, 2023-9900.

Одоо байгаа эрсдэл, хэрэгжүүлэхэд тулгарч буй асуудлуудыг үл харгалзан Оросын мегапроект "Сибирийн хүч-2" (Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин өнгөрөх хоолой) зүүн хойд Ази руу хийн хангамжийн тоглоомын дүрмийг өөрчилж болно. Урьдчилсан мэдээгээр, Монголын эдийн засгийн өсөлтийг харгалзан үзвэл 2025 он гэхэд манай улсын байгалийн хийн хэрэгцээ 2.2 тэрбум шоо метр болно гэж тооцоолжээ. м.; 2035 он гэхэд - 3.8; 2050 он гэхэд - 5.7. Манай эдийн засгийг эрчим хүчээр хангах асуудлыг ОХУ-ын оролцоогүйгээр шийдвэрлэх боломжгүй юм.

Манай улс хоорондын хамтын ажиллагааны бусад чиглэлүүдийн дунд: ОХУ-ын талаас атомын цахилгаан станц барих хэтийн төлөв, Сэлэнгэ мөрөн дээр усан цахилгаан станц барих явцад Байгаль нуурт байгаль орчинд учруулах хохирлын асуудлыг шийдэж, Монгол Улсын эрчим хүчний тусгаар тогтнолыг бүрдүүлэх зорилгод нэгэн зэрэг хүрч чадна; Монгол Улсад 2023-2025 онуудад аялал жуучлалын хүрээнд “Их цайны замыг” үндсэн чиглэл болгон хэрэгжүүлэх замын зураг боловсруулах. Үндсэн урсгалыг ОХУ-ын жуулчид төлөөлж байгаа бөгөөд Монголын тал 1 сая жуулчин авах зорилт тавьж байна. Өнөөгийн нөхцөлд эдгээр болон бусад хамтын ажиллагааны чиглэлийг хэрэгжүүлэх итгэл найдвар нь Оросын эсрэг хориг арга хэмжээнд Монгол Улсын төвийг сахисан байр суурьт суурилж байна.

 Ийм нөхцөлд Орос-Монголын хамтын ажиллагааг геологи хайгуул (газрын ховор металл, зэс, молибден, алт, цагаан тугалга, вольфрам зэрэг), барилга, худалдааны чиглэлээр хөгжүүлэх асар их боломж байсаар байна. Усны хэрэглээний одоо байгаа тулгамдсан асуудлууд нь зөвхөн эрчим хүч үйлдвэрлэх талаас гадна хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл, экологи, газар ашиглалтын зохион байгуулалтад ч хөндөгдөж байна. Энэ нь усалгааны системийг хөгжүүлэх, үр тарианы ургацыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр Орос-Монголын технологийн хамтын ажиллагааны боломжийг нээж өгч байна.

ДЭЗФ нь зөвхөн ОХУ-тай төдийгүй бусад орнуудтай харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх цонх юм. Улс орнууд улс төр, худалдаа, эдийн засаг, эрчим хүч, хүнсний асуудлыг шийдвэрлэхэд форумыг ашиглаж болох бөгөөд энэ арга хэмжээ нь олон улсын хамтын ажиллагааны хөгжилд эерэг нөлөө үзүүлдэг. Аль ч бизнесийн хувьд өнөөгийн хүнд нөхцөлд тэргүүлэх чиглэлүүдийн нэг юм. Зөвхөн хамтын хүчин чармайлтаар л бид улс орнуудын технологийн төслүүдийг хөгжүүлж стартапп гарааны бизнесийг эхлүүлэх, бизнес эрхлэгчдэд санхүүжилт олоход нь туслах, шинэ зах зээлд нэвтрүүлж чадна.

Дорнын эдийн засгийн чуулга уулзалт зэрэг арга хэмжээнд Монгол улс оролцох нь дотоод хэрэг болон гадаад бодлого явуулахад улс орны тусгаар тогтнол жинхэнэ утгаараа баталгааждагийн баталгаа юм.