Монгол Улсын Засгийн газраас энэ сарын 04-нд шинэ жилийн баярыг тэмдэглэхгүй байх шийдвэр гаргасан. Ковид-19-тэй холбоотойгоор гаргасан энэхүү шийдвэрийг олон нийт янз бүрээр хүлээн авч байна. Титэм вирус дэлхий нийтийг айлгаж буй нь үнэн. Ард иргэдийнхээ дунд энэхүү аюулт вирусыг тархаахгүйн тулд урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авах нь ч зүйн хэрэг. Гэхдээ! Цар тахал манай улсын эдийн засагт ямар сөрөг нөлөө үзүүлж байгааг ярих цаг хэдийнэ болжээ. Тун удахгүй бид хуучин оноо үдэж, шинэ оноо угтана. Мэдээж хэрэг, Засгийн газраас шинэ жил тэмдэглэхгүй байхаар шийдвэрлэсэн учраас хүмүүс гэр гэртээ шинэ жилийн баяраа тэмдэглэнэ. Харин шинэ жилийн арга хэмжээг байгууллага, хамт олон, найз нөхдөөрөө тэмдэглэх нь эдийн засгийн эргэлтэнд ямар нөлөө үзүүлдэг бол...  

Монгол Улсын статистикийн нэгдсэн мэдээллийн сангаас авсан тоон мэдээг хамтдаа сонирхоцгооё. Өнөөдрийн байдлаар, манай улсад хөдөлмөр эрхэлж байгаа 1,185,205 хүн, 148,446 оюутан байдаг аж. Шинэ жил бол хүн бүхний хүсэн хүлээдэг хамгийн гоё баяр шүү дээ. Хүмүүс, бас байгууллага, хамт олноороо хуучин оноо ямар амжилт, бүтээлээр үдэж буйгаа дүгнэн ярилцаж, шинэ оныхоо төлөвлөгөөг дор бүрнээ гаргадаг. Он солигдох яг тэр мөчид гэр бүлээрээ байж, харин 12 дугаар сарын сүүлчээр хамт олон, найз нөхөд, мэргэжил нэгтнүүдтэйгээ хамтарч шинэ жилээ тэмдэглэдэг сайхан уламжлалтай. Ер нь хамт олны шинэжил супер баяр! Хүн болгон ач холбогдол өгч бэлтгэдэг, хүмүүс хамгийн гоё хувцсаа өмсөж, зарим нь жилжингээ муудалцаж байснаа мартаж халуун дотноор тэврэлдэн эвлэрцгээдэг. Харин бяцхан жаалууд шинэ оноор хүслээ шивнэж, хүүхэд насныхаа мартагдашгүй дурсамжийг бүтээдэг. Шинэ жилийн баяр ийнхүү хүмүүст инээд хөөр, гэрэл гэгээ, баяр хөөр, эв нэгдэл, гэр бүлийн халуун дулаан уур амьсгалыг мэдрүүлдэг ёстой л тэмдэглэхгүй байж боломгүй баяр юм.

За, ингээд хэдэн тоо бодоод үзье. Дээрх тооноос харахад, хөдөлмөр эрхэлж байгаа нийт хүмүүсийн 85-90 хувь нь шинэ жилийг ямар нэгэн хүлээн авалт (раrty) хэлбэрээр тэмдэглэхэд:

Шинэ жилийн менюны жишгээр 1 салат, 2 үндсэн хоол, уух зүйлс, шар айраг, хатуулагтай ундаа, шампанск, чихэр, жимс гээд хоол ундны зардалд 50,000-100,000 төгрөг, хөгжим, дэлгэц, урлагийн тоглолт, хөтлөгч, DJ гээд нэмэлт зардал нэг хүнд 10,000-20,000 төгрөг гэж бодоход нийт 60,000-120,000 төгрөг гэж тооцоод дунджаар нэг хүний зардлыг 80,000 төгрөг гэж бодъё. (Илүү тансаг 150,000 төгрөгөөс дээш такстай шинэ жилийн баярууд ч бас байдаг) Дунджаар 948,164 хүн х 80,000 төгрөг=75,8 тэрбум төгрөг зарлагаддаг байна. Үүнийг байгууллага, хувь хүмүүс өөрсдөө гаргадаг, сүүлийн үед төрийн байгууллагууд гаргахаа больсон гэх судалгаа бас бий. Үүнээс гадна шинэ жилийн хоёр дахь баярт оролцох тохиолдол ч хүмүүст гарна. Дээрх хүмүүсийн 35 орчим хувь нь найз нөхөд, нэг ангийнхан, өөр байгууллагын урилгаар шинэ жилийн баярт оролцдог гэж үзвэл, 414,822 орчим хүн байна. Ингэж тооцоод нэг хүнээс гарах зардлыг 80,000 төгрөг гэж бодъё = 33,1 тэрбум төгрөг.

Шинэ жилийн арга хэмжээнд гурван ч удаа оролцдог нь 20 хувь гэж тооцвол (дотны найз нөхөд, фракци гэх мэт) 237,041 хүн x 80,000 төгрөг =18,9 тэрбум төгрөг. Нийт оюутнуудын 80% орчим нь шинэ жилийн баяртаа оролцдог гэж тооцоход 118,757хүн x 45,000 төгрөг=5,3 тэрбум төгрөг.

Нийтдээ 133,3 тэрбум төгрөг зарцуулах нь байна.

Нэмээд үсчин, гоо сайхан, даашинз, туфль худалдан авах, таксины зардлыг энд оруулсангүй. Мөн хүлээн авалтын дараа “давраад” караоке, night club явж зарцуулах мөнгийг ч оруулсангүй!

Тэгтэл энэ мөнгө хэнд яаж, юунд хэрхэн зарцуулагддаг вэ? 80,000 төгрөгөөс…

Шинэ жилийн меню жишиг:

Монголд үйлдвэрлэдэг хүнс, хүнсний бүтээгдэхүүнүүд:

1. 859,3 тонн/л цэвэр усанд 1,3 тэрбум төгрөг

2. 5,208,4 тонн/л ундаанд 2,5 тэрбум төгрөг

3. 3,594,5 тонн/л шар айрганд 2,9 тэрбум төгрөг

4. 59,2 тонн/л хатуулагтай уур зүйлд 1,1 тэрбум төгрөг

5. 589,1 тонн үхрийн маханд 7,9 тэрбум төгрөг

6. 297,3 тонн хонины маханд 2 тэрбум төгрөг

7. 639 тонн төмс, хүнсний ногоонд 4,1 тэрбум төгрөг

8. Салат, үндсэн хоолонд орох бяслагийг дотоодын бяслаг үйлдвэрлэгчдээс худалдан авбал 1,5 тэгбум төгрөгний Моцарелла, пармезан бяслагнуудыг нь худалдан авах боломжтой тооцоо гарч байна.

9. Гурил – 3,867 тонн/кг 4,6 тэрбум төгрөг

10. Бусад бараа –9,3 тэрбум төгрөг

11. Улсын байгууллагад ашиглалтын зардалд – 10,6 тэрбум төгрөг

Нийт 47,8 тэрбум төгрөг малчид, тариаланчид, хүнсчид, хүнсний үйлдвэрийнхэнд очих нь байна шүү дээ!

Майонез, ургамлын тос, нарийн ногоо, бяслаг, соус, шампанск, жимс гэх мэт гаднаас импортолдог бүтээгдэхүүнүүд дээрх менюний үнийн 15 хувийг эзэлнэ гэж тооцож болно. Гэхдээ эдгээрийг мөн л Монголын компаниууд импортлоод ашиг, орлого олж байгаа шүү дээ.

Шинэ жилээр үйлчилгээнд ажиллах ажилчдын хөлс:

Өнөөдрийн байдлаар, Монгол Улс даяар 5900 гаруй нийтийн хоол үйлдвэрлэлийн аж ахуйн нэгж, байгууллага ажилладаг тухай судалгаа байна. Дээр дурдсан 3 удаагийн хүлээн авалтанд давхардсан тоогоор 1,718,784 хүн шинэ жил тэмдэглэдэг гэж бодвол үүнийгээ 21 өдөрт хуваая:  1 өдөрт 81,847 хүн шинэ жилийн баяр тэмдэглэж байна.  Эдгээрт:

• 20 хүн тутамд 1 зөөгч ажиллавал – 4,092 зөөгч– 21 өдөр ажиллана , 7 хоног амарна.

• 30 хүн тутамд 1 тогооч ажиллавал– 2,728 тогооч – 21 өдөр ажиллана, 7 хоног амарна.

• 100 хүн тутамд 1 үйлчлэгч, угаагч  ажиллавал – 818 үйлчлэгч/угаагч– 21 өдөр ажиллана, 7 хоног амарна.

• 100 хүн тутамд 1 техникийн ажилтан ажиллавал (хөгжим, дэлгэц, гэрэл, тайз, бусад) – 818 техникийн ажилтан– 21 өдөр ажиллана, 7 хоног амарна.

• 100 хүн тутамд 1 аж ахуйн ажилтан ажиллавал (цахилгаан, сантехник, хог, жолооч гэх мэт) – 818 аж ахуйн ажилтан – 21 өдөр ажиллана, 7 хоног амарна.

• 100 хүн тутамд менежментийн ажилтан ажиллавал (заал зохион байгуулагч, менежментийн баг, санхүү гэх мэт)  -818 менежментийн баг– 21 өдөр ажиллана, 7 хоног амарна.

Хамгийн багаар тооцоод үзэхэд нэг өдөрт 10,092 үйлчилгээний ажилтнууд ажиллаж хоол хүнс үйлдвэрлэх нь байна. Энд харуул хамгаалалт, болон бусад ажиллах хүмүүсийг оруулсангүй.   

Шинэ жилийн өндөр ачааллын үе гэж тооцоход, нэг хүн дунджаар 1,2 сая төгрөгийн цалинтай ажилладаг гэж бодъё. 11,5 тэрбум төгрөг цалинд зарцуулагдах нь. 

Шинэ жилийн нэмэлт үйлчилгээ:  Фото зурагчид зураг авна-100 фото зурагчид, 1,000 гаруй соёл урлагийн байгууллагын уран бүтээлчид соёл урлагийн тоглолт үзүүлнэ, таксины жолооч нар 1,000 гаруй, даашинз, хувцасны дэлгүүр, салоны 400 гаруй ажилтан, үсчин, гоо сайхны 400 ажилтан гээд нэмбэл бүр хамгийн багадаа 3,000 орчим хүн ажиллаж байгаа гэж тооцох хэрэгтэй. Эдгээрийн орлого, тооцоо энд ороогүй. Соёл урлагийнхан өдөрт дор хаяж 5 сая төгрөг олох байх. Хамгийн ихдээ 15 сая төгрөг. Гэхдээ энэ нь тэдний хөдөлмөр шүү дээ!

Дээрх бүх тоог харахад 133,3 тэрбум төгрөг  1 сарын дотор хоол үйлдвэрлэл, МАА, газар тариалан, хүнсний худалдаа болон соёл урлагийн салбаруудад эргэлдэж, 10-20,000 хүн ажлын байртай байж, зөвхөн хоол үйлдвэрлэлийн салбараас НӨАТ 12,1 тэрбум төгрөг, НХАТ 666,7 сая төгрөг, НДШ 2,3 тэрбум төгрөг, ХАОАТ 3,3 тэрбум төгрөг, тог, цахилгаан, дулаан, тохижилт үйлчилгээнд 10,6 тэрбум төгрөг,нийтдээ 29 тэрбум төгрөг улсын төсөвт төвлөрөх нь байна.

Энэ нь зах зээл эдийн засгийн эргэлтэнд орж, баялаг бүтээгчдийн үйлдвэрлэл тогтвортой байж улс орны хөгжилд тодорхой хувь нэмрийг оруулж байгаагийн илрэл юм. Нэгэнт дотооддоо халдвар тархаагүй юм чинь гадаа үүд хаалгаа (Монгол Улсын хилээ!!!) маш сайн хааж аваад магадгүй ШИНЭ ЖИЛЭЭ тайван амгалан ТЭМДЭГЛЭЖ байгаа дэлхийн хэдхэн орны нэг болж болохгүй гэж үү!?

Судлаач Г.Ангараг