Улсын нэгдсэн төв эмнэлэгт өнөөдөр шинээр нэвтэрсэн технологиудыг танилцуулах үйл ажиллагаа боллоо. Энэхүү арга хэмжээнд  Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг, Эрүүл мэндийн сайд Н.Удвал болон УНТЭ-ийн эмч, эмнэлгийн ажилтнууд оролцсон юм.

бөы

Энэ үеэр Засгийн газрын нөөц хөрөнгөөс 4,3 тэрбумыг зарцуулж тус эмнэлгийн 10 тасгийн багаж, төхөөрөмжийг иж бүрэн шинэчлэн өнөөдрөөс үйлчилгээнд гаргаж, орчин үеийн эмчилгээ, оношилгооны жишиг эмнэлэг болж,  үйлчилгээний чанарын хувьд ч хөгжингүй орнуудын түвшинд хүрч чадлаа. Энэ бол Шинэчлэлийн Засгийн газрын эрүүл мэндийн салбарт онцгойлон анхаарч, менежментийн дорвитой шинэчлэл эхлүүлсний нэг том үр дүн хэмээн I эмнэлгийн дарга Б.Бямбадорж онцолсон.

өы

Харин Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Ард иргэддээ хүргэх эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг чанаржуулахад бид эхлээд анхаарлаа. Удахгүй эрүүл мэндийн удирдлага, санхүүжилтийн тогтолцоонд бодлогын томоохон өөрчлөлт гаргана. Эмнэлгийн байгууллагын удирдлагыг Засгийн газар, сайд томилохоо больж, олон улсын хэмжээнд мөрдөгддөг бүтэц тогтолцоонд оруулна, эрүүл мэндийн санхүүжилтийг зах зээлийн зарчимд нийцүүлнэ. Мөн үзлэг, оношилгоо хийлгэхээр ирсэн иргэдээс авдаг олон төрлийн “байцаалт”-ыг цахимжуулахад л эмнэлгийн байгууллагын зохиомол ачаалал 40 хүртэл хувь буурна гэж салбарынхан тооцоолсон Бид анхны туршилтаа Баянгол дүүргийн эмнэлэг дээрээс эхэлнэ” гэж байв.

йыө

Тус эмнэлэгт суурилуулсан шинэ тоног төхөөрөмжүүд эмчилгээ, үйлчилгээний ачааллыг бууруулахад том алхам болно. Өмнө нь 5-6 цаг хийдэг байсан ариутгалыг өнөөдөр шинээр нээгдсэн Ариутгал, халдваргүйтгэлийн тасагт ердөө 15-30 минутад багтаадаг болгосон аж. Тусламж, үйлчилгээний шат дамжлагыг цөөлөх, цахимжуулах зэрэг зохион байгуулалтын шинэчлэлүүд ч хийгдсэн аж.

Улсын нэгдүгээр төв эмнэлэгт доорхи шинэчлэлүүд хийгджээ.

1.    Эмнэлгийн яаралтай тусламжийн иж бүрэн шинэчлэл

2.    Гемодиализын орчин үеийн стандарт-менежментийн шинэчлэл

3.    ICU-Эрчимт эмчилгээний үйлчлүүлэгчийн аюулгүй байдал, тоног төхөөрөмж, зохион байгуулалтын цогц менежмент

4.    Эд нийцэл, молекул генетик, гистологи, эмнэлзүйн бактериологийн лаборатори

5. Евро стандартад нийцсэн ариутгалын ваакум өрөө, орчин үеийн тоног төхөөрөмжөөр хангагдсан Ариутгал, халдваргүйтгэлийн шинэ тасаг

6.    Судсан доторх мэс ажилбарт радиологийн технологи

7.    Ясны чөмөг, цусны үүдэл эс шилжүүлэн суулгах ваакум иж бүрдэл тоног төхөөрөмж бүхий шинэ төв

8.    Түнх болон өвдөгний үе шилжүүлэн суулгах хагалгааны технологи

9.    Хэвлийн хөндийн дурангийн хагалгаанд (улаан хоолой, ходоод, бүдүүн гэдэс г.м) нэвтэрсэн дурангийн шинэ технологи

10.  Эрхтэн  шилжүүлэн суулгах (элэг, бөөр) мэс заслын технологи, хагалгааны дараах орчин үеийн ICU-ийн үйл ажиллагааг эмчилгээнд нэвтрүүлжээ.

йыөйөы

Д.Чулуунцэцэг: Бөөрний дутагдалд орсон хүн насан туршдаа аппаратад ордог

өйы

Энэ үеэр Гемодиализийн төвийн зөвлөх эмч, клиникийн профессор Д. Чулуунцэцэгтэй цөөн хором ярилцсан юм.

өй

- Гемодиализийн эмчилгээнд ямар өөрчлөлт хийгдсэн бэ. Өдөртөө хичнээн хүн эмчилгээнд хамрагдаж байна?

-Гемодиализийн эмчилгээг анх 1975 онд монголд эхэлсэн. 2006 оноос гемодиализийн төв болон өргөжсөн. 2006 оноос хүртэл Монгол улсын хэмжээнд ердөө 4 хөн аппарат байсан бол гол эмчилгээг крантны усаар хийдэг байсан. Тэгвэл өнөөдөр а Гемодиализийн эмчилгээнд техник технологийн өөрчлөлтийг огцом хийж, усыг цэвэршүүлж, ионжуулж, бактергүйжүүлдэг болсон. Сүүлийн үеийн дан болон давхар эмчилгээ хийдэг тоног төхөөрөмж маань тооны хувьд ч мөн нэмэгдэж 30 ортой төв болон ажиллаж байна. Өдөрат хичнээн хүн эмчилгээнд хамрагдаж байгаа вэ гэдэ их сонирхолтой асуулт л даа. Яагаад гэвэл хоёр бөөр нь ажиллахаа больсон бөөрний архаг дутагдалтай хүн гемодиализийн эмчилгээнд орж амьд явах, эсвэл эрүүл хүнээс бөөр авч хагалгаанд орох гэсэн хоёр замын аль нэгийг сонгодог. гемодиализийн аппаратад орохдоо бөөр шилжүүлэн суулгах хагалгаанд ортлоо эмчлүүлэх эсвэл насан туршдаа энэ аппаратаа сонгох гэсэн хувилбар байдаг. гадны улс оронд тухайн хүн энэ аппаратынхаа тусламжтайгаар хөдөлмөрийнхөө чадварыг хадгалсан байдалтайгаар 20-25 жил амьдрах боломжтой. Манайд үүссэн хөгжил нь залуу ч гэсэн энэ аппаратанд  орсон цагаас 3-10 жил амьдарч байгаа хүмүүс ч бий. Гемодиализийн эмчилгээнд долоо хоногт 3 удаа, нэг удаа 4 цагаар эмчлүүлдэг. Бөөр суулгахгүй хагалгаанд орвол эмчилгээнд явахаа болино. Үгүй  бол насан туршдаа Гемодиализийн аппаратанд орж, цусаа цэвэршүүлснээр амьдралаа уртасгах юм.

ыыө

-Бөөрний дутагдалд орох шалтаг шалтгаан нь юу байдаг юм бэ?

-Шалтаг шалтгаан маш их. Хүмүүс зөвхөн бөөрний өвчний улмаас бөөрний дутагдалд орлоо гэж ойлгодог. Тийм биш. Бөөр гэдэг хос эртхэн маань маш олон хүчин зүйлсээс болж, өвчлөн 10-15 жилийн дараа жижгэрээд 7-8 см болдог. Тэр үед бөөр ямар ч хэрэггүй, эмчилгээгүй болдог тул хэн нэгнээс нь бөөр авч нөхнө, эсвэл гемодиализийн аппаратанд орно. Энэ хоёрын аль нэг аргыг хэрэглэхгүй л бол хүн шууд үхнэ. Бөөрний дутагдалд ороход юу нөлөөлдөг вэ гэвэл нэгд, бөөрний өвчин. Хоёрт, чихрийн шижин, даралт ихсэх, халдварт өвчин, эмийн хортой нөлөө, удамшлийн өвчин. Бөөр залуу насанд их гэмтдэг. Хүмүүс чихрийн шижингээ л эмчилнэ гэдэг, гэтэл бөөр нь өвчилж л байдаг. Даралттай хүмүүсийн бөөр гэмтдэг. Эмийн замбараагүй хэрэглээ байна. Тухайн үедээ ханиадаа дарлаа, өвдөлтийг намдаалаа гэдэг. Гэтэл таны уусан эм болгоны хор хөнөөл бөөрөнд очдог.

өыб

-Өвчилсөн хүмүүсийн нас залуужиж байгаа гэх болсон?

-Өвчлөгсдийн талаас илүү хувь нь 21-40 насныхан буюу ид хөдөлмөрийн насныхан байгаа. Монгол улсын хүн амын дундах тэргүүлэх өвчлөлийн гуравдугаар бөөр, шээсний замын өвчлөл эзэлдэг. Гэтэл өнөөдөр Монгол Улсын хэмжээнд 59 гемодиализийн буюу бөөр орлуулагч аппарат байгаа. Үүнээс 51 нь Улаанбаатарт байгаа ба манайд 30 нь бий. Бидний судалгаагаар 3сая хүнтэй манай улсад хамгийн багадаа 108 гемодиализийн аппарат байхад одоо эмчлүүлж байгаа болон эмчлүүлэх шаардлагатай хүмүүсийн хэрэгцээг хангах юм. Өвчтөний хүсэлтээр Япон аппаратанд ороход 124 мянган төгрөг, Германы аппарат ороход 184 мянган төгрөгийг  улсын төсвөөс гаргадаг. Мөн аппаратанд ашиглаж байгаа эмчилгээний багажыг тухайн хүндээ нэг л удаа ашиглана. Гэтэл нэг хүн долоо хоногт гурван удаа аппаратад орж байгаа гээд тооцвол ашиглалтын зардал маш өндөр гардаг. Гэхдээ улс хүнийхээ төлөө энэ зардлыг гаргаж байгаа ч Иргэний эрүүл мэндийн даатгалын системийг зөв ашиглавал улсын төсвөөс хэмнэх боломжтой.

й

-Бөөрний дутагдлаас сэргийлэх хамгийн энгийн  арга юу вэ?

-Хүн бүхэн даарч хөрөхгүй, шүд эрүүл, хоолойгоо эмчлэх, чихрийн шижинтэй бол эрүүл зөв хооллож, хөдөлгөөний идэвхитэй байх, даралттай бол даралтаа тогтмол байлгах. Даралт гэдэг бол эмнэлэгт эмчилдэг өвчин биш өдөр болгон өөрөө өөрийгөө эмчилж, эм тариагаа уугаад явахад болдог. Энэ бүхнийг л анхаарах хэрэгтэй дээ.

йыб

О.Сэргэлэн: Цогцсоос донор авах боломж бидэнд бий

ый

Мөн Эрхтэн шилжүүлэн суулгах төвийн их эмч О.Сэргэлэнтэй цөөн хором ярилцлаа.

Й

-Эрхтэн шилжүүлэх хагалгааг хэзээнээс хийж эхэлсэн бэ?

Манай эмнэлэгт анх 1996 онд эрхтэн шилжүүлэх мэс засал буюу бөөр шилжүүлэх хагалгааг хийж байсан. Энэ хагалгаа хэсэг тасраад 2005 оноос дахин хийгдэх болсон Өнөөдрийн байдлаар амьд донороос бөөр шилжүүлэх хагалгааг 65 хүнд, цогцосноос бөөр шилжүүлэх хагалгааг 8, амьд донороос 11 хүнд элэг шийлжүүлэх хагалгааг хийсэн. Өнөөдөр энэ мэс засал хөгжихэд зориулж, багаж тоног төхөөрөмж шинээр худалдан авахад 1.5 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийснээр дэлхийн түвшинд нийцсэн хагалгааг хийдэг боллоо. Эмч, сувилагчийг 2009 оноос багаар нь гадаадын улс орнуудад сургалтад суулгаж дадлагажуулж, туршлагжуулсан тул эрхтэн шилжүүлэх хагалгаа цаашид  улам өргөжин хөгжинө гэдэгт итгэж байна.

Й

-Эрхтэн шилжүүлэх хагалгааны үнэ өртөг хэр байдаг юм?

-Бөөр шилжүүлэн суулгах хагалгаа 12 сая төгрөг, үүний 8 сая төгрөгийг нь Эрүүл мэндийн сайдын багцаас гаргадаг. Тухайн хүн 4 сая төгрөгийг нь гаргана. Элэг шилжүүлэн суулгах мэс засал харьцангүй шинэ хагалгаа учраас даатгал ч юм уу, Эрүүл мэндийн сайдын багцад орж чадаагүй тул 60 сая төгрөг. Энэ нь тухайн элэг шилжүүлэн суулгах хүн болон түүний донор хоёрын хагалгааны өмнөх нэг сарын эмчилгээ, мэс заслын үеийн эмчилгээ, хагалгааны багаж хэрэгсэлийн үнэ юм. Дэлхийн улс орнуудад 100.0-250.0 мянган ам.доллар, тэр ч бүү хэл 250 мянган еврогоор элэг шилжүүлэх хагалгааг хийж байгаа. 60 сая төгрөг гэдэг нь 35 мянга орчим ам.доллар болно гэж тооцвол манай улсад харьцангуй хямд үнэтэй хагалгаа хийгдэж байна.

ЙЫ

-Хагалгааны үр дүн хэр байна?

-Энэ хагалгааг хийснээр манай эрүүл мэндийн салбарт маш том ахиц дэвшил гарч байгаа. Өмнө нь элэгний хавдартай хүнд “Уучлаарай, таны элэгний хавдрийг тайрч чадхгүй нээ” гэж хэлээд юу ч хийж чадахгүй үлдэж, өвчтөн маань нүдэндээ нулимстай гардаг байсан. Одоо бол бид томоохон хэмжээний хагалгааг эх орондоо хийх боломжтой боллоо. Учир нь орчин үеийн хагалгааны багажтай, тайралт хийх эмч нарын багтай, хагалгааны дараах эрчимт эмчилгээний тасагтай болсон. Сүүлийн жишээ гэхэд,  65 хөгшинд хагалгаа хийсэн. Тэр хүн элэгний хатууралтай, чихрийн шижинтэй, зүрхний булчингийн цусан хангамжийн дутагдалтай, бөөрний дутагдалд орсон байсан. Бид түүний элгэнд байсан 12х11 см хэмжээтэй хавдрыг тайраад хагалгааны дараа 5 хоног зохиомол амьсгалын аппаратанд байлгаж, бүх эмчилгээ, үйлчилгээг хийсэн. Одоо үр хүүхдүүдтэйгээ эрүүл саруул гэртээ байгаа. Энэ бол орчин үеийн өндөр технологийг эмчилгээнд нэвтрүүлсэний үр дүн.

АЙ

-Ер нь донорын хүрэлцээ хэр байдаг вэ?

Манайд донорыг өвчтний ар гэх, хамаатан саднаас  авч байна.  Сүүлийн хагалгаа гэхэд ээжид нь охиных нь элэгний 70 хувийг авч хагалгаа хийсэн.  Нөгөө хагалгааний үеэр дүү нь донор болсон. Гэхдээ цаашдаа манай улс донорын бодлогыг зөв шийдэж чадвал  асар их боломж байгаа гэж боддог.  Жишээ нь, нэг өдөрт хичнээн зам тээврийн осол гарч, хэдэн хүн амиа алддаг билээ. Тэр олон хүний эрүүл эрхтэн тэгээд л харамсалтайгаар дуусч байгаа. Гэтэл бурхны оронд очиход тэр хүний эрхтэн бүрэн бүтэн байгаа эсэх нь хамаагүй. Харин эд эрхтнээ донор болгон үлдээж, 4-5 хүний амийг аврах нь дээдийн дээд буян болох юм. Ард иргэд энэ асуудлийг зөвөөр  ойлгоосой.  Дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнуудад жолооны үнэмлэх дээр нь энэ хүн донор гэсэн тусгай тэмдэглэгээ байдаг. Хэрвээ тийм тэмдэглэгээтэй хүн зам тээврийн ослоор амиа алдлаа гэхэд хэнээс ч асуухгүй донор болгох хууль эрх зүйн орчин нь бүрдсэн байдаг. Зарим оронд тархины үхжилтээр нас барсан бол хэн ч байсан донор болно гэсэн тусгай шийдвэр гаргасан байдаг бол зарим нь гэрээслэл үлдээдэг. Харин манай оронд энэ асуудлыг цэгцлээгүй учраас нас барсан хүний ар гэр, асран хамгаалагч, ах дүүсээс нь зөвшөөрөл авч байж, донор болгох тохиолдол бий.

П.Наран