Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн талаар УИХ-д суудалтай намууд өнөөдөр /2023.05.17/ мэдээлэл хийлээ.

МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэн: УИХ-д суудалтай намуудын төлөөлөл өчигдөр уулзаж, тодорхой асуудлуудаар зөвшилцөж, шийдвэр гаргасан. Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг хийхдээ хоёр үндсэн зарчим барьдаг.

Олон нийтийн санал бодлыг сонсож, тусгах: УИХ-ын гишүүд өнгөрсөн долоо хоногт орон нутагт ажиллахад иргэдийн зүгээс холимог тогтолцоог байж болно гэж үзсэн. Тиймээс иргэдийн саналд тулгуурлан холимог тогтолцоотой байхаар боллоо. Гэхдээ тойргийн төлөөлөл давуу байх санал байгаа. Иргэд 152 гэсэн тоог дэмжихгүй, бууруулах шаардлагатай гэсэн.

 Тиймээс УИХ-д суудалтай гурван нам ярилцаад УИХ-ын гишүүдийн тоог 126 болгож, тойргоос 76, намын жагсаалтаас 50 гэсэн хувилбараар УИХ-ын нэгдсэн чуулганд оруулахаар шийдвэрлэлээ.

 

АН-ын бүлгийн дарга О.Цогтгэрэл: Монгол орон даяар Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн хэлэлцүүлэг өрнөж байна. Парламентыг гишүүдийг сонгох тогтолцоо болоод тоон дээр тодорхой хэмжээний өөрчлөлт хийх хэрэгцээ шаардлага тулгарсан. 2019 оны Үндсэн хуулийн өөрчлөлт дутуу хийгдсэн. Тоог нэмж, тогтолцооны өөрчлөлт хийхээр бүх зүйл сайхан болох мэт хэт өндөр хүлээлт тавьдаг асуудалд анхаарах ёстой.

АН-ын зүгээс Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн чиглэлээр хүний эрхийг хамгаалах асуудлыг дээшлүүлэх, шүүхийн хараат бус болгох зэргээр таван багц, 18 саналыг хүргүүлсэн. Тогтолцооноос бусад асуудал энэ удаа хэлэлцэгдсэнгүй. 

Намын бүлэг, ажлын хэсгүүд хуралдаад 76 нь можаритор, 50 нь пропорцианалиар сонгогддог 126 гишүүнтэй байя гэдэгт санал нэгдэж байна. 126 гэдэг тоонд үндэслэл бий. 1992 оны анхдугаар Үндсэн хуулиар 76 гишүүнийг тогтоохонд нэг гишүүнд 127 000 иргэн ногдож байсан. Тэр харьцаагаар бодоход 126 гэдэг тоо төлөөлөх чадварт нийцэж байна. 

ХҮН-ын дарга Т.Доржханд: Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлт бол нийгмийн хүлээлт үүгэсэн асуудал. Эцсийн шийдвэр гаргах мөчид ирээд байна. УИХ-д суудалтай намуудын удирдлага өчигдөр маш удаан хугацаагаар хэлэлцэж, ярилцсан. УИХ-ын гишүүдийн тоог бууруулах асуудал нэлээд яригдлаа. Иргэд тогтолцооны асуудлыг дэмжиж байна. Ганц асуудал нь 152 ихдэж байгааг хэлсэн. 

ХҮН-ын хувьд гишүүдийн тоог 152, харьцааг 50:50 гэсэн байр суурьтай байсан. 2040 он гэхэд Монгол Улсын иргэд 5 сая болно. 2050, 2060 он гэхэд 10 сая болно. Үндсэн хуулиар байнга оролдоод байх юм уу эсвэл одоо ирээдүйгээр харсан шийдвэр гаргах уу. Энэ бол УИХ-д суудалтай нэг л намын байр суурьтай. Зөвшилцөж, олонхоороо шийдвэр гардаг. Тиймээс АН-ын саналыг хүлээж авсан. АН 60:40 гэсэн бодлогын санал оруулж ирсэн. 

Харин Сонгуулийн тухай хууль ярих үедээ Улаанбаатар хотын төлөөллийг нэмэгдүүлэх нь зүйтэй гэсэн санал илэрхийлсэн. Улаанбаатар хотын нэг гишүүн 100 000 хүнийг төлөөлдөг. Гэтэл орон нутгийн гишүүн 25-30 мянган хүн төлөөлдөг.  Гадаадад байдаг монголчуудын асуудал бас байгаа. Гэхдээ бүх асуудлыг Үндсэн хуульд тусгах боломжгүй. Эдийн засгийн асуудал Үндсэн хуульд байдаггүй. Энэ асуудлыг түр хойш тавьж байна. 

Тоо, тогтолцооны асуудал шийдэгдсэнээр Монгол Улс том алхана гэдэгт бид маш их итгэлтэй байгаа. 

Парламентын дархлааг бэхжүүлэх суурь асуудал дараагийн бодлого суурьших боломж болно гэдэгт итгэлтэй байна. Үүнд эрдэмтэн, судлаачид санал нэгтэй байгаа. 

УИХ-ын 76 гишүүн 126 болсон тохиолдолд өнөөдрийн 76 гишүүний төсвийг өсгөхгүй гэдэгт бид тохирсон. Өнөөдөр УИХ-ын нэг гишүүн сард 10 сая төгрөгийн зардалтай. Нийтдээ жилийн 10 тэрбум төгрөгийн зардал гаргадаг. Үүнийгээ барья. УИХ-ын гишүүнд нэг туслах, нэг зөвлөх, хоёр бие төлөөлөгчтэй байдаг. Үүнийг хязгаарлая гэдэгт санал нэгдсэн.

Парламентад суудалтай намуудын санал нэгдсэн төслийг өнөөдөр, маргааш байнгын хороогоор хэлэлцэж, УИХ-ын чуулганы баасан гаригийн нэгдсэн хуралдаанд оруулж, хоёрдугаар хэлэлцүүлгийг хийнэ. Ирэх долоо хоногт УИХ-ын гишүүд тойрогтоо ажиллаж, иргэдийн саналыг сонсоно.

Б.Хэрлэн