Мэргэжлийн сүмо бөхийн 70 дахь их аварга Харүмафүжи Кохэй буюу Д.Бямбадорж аваргатай холбоотой дуулиан өнгөрсөн долоо хоногийн спортын ертөнцөд үүссэн хамгийн томоохон сенсациудын нэг байлаа. Нутаг нэгт сүмоч Таканойва А.Баасандоржийг шар айрагны, эсвэл сакэ буюу архины шилээр цохиж гэмтээсэн гэх уг хэрэгт сүмо бөх сонирхогч хүн бүр анхаарал хандуулж байгаа.

Ямартай ч Монгол бөхчүүд нийлж зугаацсан нь үнэн, мөн Таканойваг аварга цохьсон нь үнэн гэдгийг удаа дараагийн мэдээнээс бид хангалттай харж байгаа. Хэдийгээр яг тухайн цаг үед юу болсныг хэрэгт холбогдоод буй манай хоёр сүмоч хэн хэн нь дэлгэрэнгүй яриагүй боловч хэд хэдэн яриа амралтын өдрүүдэд чих дэлсээд амжлаа.

Эхлээд сүмо бөхийн 69 дэх их аварга Хакүхо М.Даваажаргал Японы хэвлэл мэдээллээр дамжуулж сүмо бөхийн холбоо болон А.Баасандоржийн дэвжээний багш Таканоханагаас уучлал хүсээд “Болсон хэрэгт харамсаж байна. Би тэдэнтэй хамт байсан” гэсэн боловч шар айрагны шилээр цохисон гэдгийг үгүйсгэсэн юм. Тэрбээр өгүүлэхдээ “Хэвлэл мэдээллээр яриад байгаа шиг шар айрагны шилээр цохиогүй. Шар айрагны шил барьж авсан боловч гараас нь мултарч унасан. Тэднийг салгахад Харүмафүжи өрөөнөөс гарч явсан” гэжээ.

Харин А.Баасандоржийн ах А.Лувсан энэ хэрэгт Харүмафүжи аваргыг сакэ буюу японы архин шилээр цохисон. Үүнээс бол тархи доргиж, гавлын яс нь цуурсан. Мөн чихний гадна суваг гэмтсэн учраас эмнэлэгээр эмчлүүлж байгаа гэж Монголын хэвлэлүүдэд ярилцлага өгсөн билээ. Тэрбээр мөн аваргыг зодог тайлуулах хүсэл А.Баасандоржид ч тэр, өөрт нь ч тэр байхгүй байгаагаа илэрхийлээд, гар утсаараа мессэж бичээд буцаагаад хийх хооронд л ийм юм болсон бололтой гэж ээ. Харамсалтай нь А.Баасандорж ч өөрөө болсон хэргийн талаар төдийлөн ам нээх дургүй байгаа гэв. Харин уг хэргийг А.Баасандоржийн багш Таканохана анх мэдээд цагдаад өргөдөл өгсөн гэнэ. А.Баасандоржийн хувьд хэргийг хав дараад өнгөрөх бодолтой байсан гэж А.Лувсан өгүүлжээ. 10 сарын 25-нд болсон уг хэргийн дараа А.Баасандорж орон нутгийн эмнэлэгт толгойдоо оёо тавиулсан агаад багш нь түүнийг нь анзаарснаас хэрэг явдал дэвэрсэн бололтой.

Энэ бүхнээс шалтгаалж Монголчууд хоёр хуваагдаад байгаа билээ. Зарим нэгэн нь эрчүүдийн хооронд үйл ойлголцол, гар зөрүүлэх зүйл болж байдаг. Харүмафүжи аваргыг ийм зүйл хийсэн гэдэгт итгэхгүй байна гэх хандлагатай байгаа бол нөгөө талд нь А.Баасандоржийн эрүүл мэнд яригдаж байгаа учраас аваргын буруу гэх өнцгөөс асуудлыг харж байна.

Харин энэ бүхний араас амралтын өдрүүдээр бас нэгэн мэдээлэл гарлаа. Японы спортын Никан сонинд гарсан уг мэдээлэлд асуудлыг удахгүй болох сүмо бөхийн холбооны ээлжит сонгуультай холбоотой гэжээ. Тодруулбал удахгүй болох уг сонгуульд Харүмафүжи аваргын дэвжээний багш нь өрсөлдөж байгаа аж. Харин Таканохана аварга уг сонгуулийг өөрт ашигтайгаар эргүүлэхийн тулд асуудлын гал дээр тос нэмж байна гэсэн утга бүхий нийтлэл гарсан байна. Мөн дээрх сонин өгүүлснээр хэрэг явдал 9 сарын башётой холбоотой гэнэ. Уг башё дууссаны дараа Таканойва болон Монголын гурван сүмоч болон Монголоос ирсэн Хакухо аваргын найз гэх хүмүүс нийлж дарвисан бололтой. Энэ үеэр Таканойва согтуудаа “Би Хакухог ялсан. Одоо та нарын үе өнгөрч байна. Бидний үе эхэлж байна” гэж хэлсэн байна. Тэрбээр 9 сарын башёгийн 14 дэх өдөр Хакухо аваргыг ялсан аж. Харин үүнийг нь сонссон аварга Хакухо М.Даваажаргалын найз нь болсон зүйлийг аваргад ярьсан байна. Улмаар 10 сарын 25-нд буюу хэрэг гардаг өдөр Хакухо аварга цуг сууж байхдаа Таканойвад “наад үг хэлээ анхаарч бай” хэмээн хэлсэн гэнэ. Харин энэ үед нь А.Баасандорж утсаа оролдож таарсан нь Харүмафүжид таалагдаагүй бололтой. Түүний байгаа байдал таалагдаагүй учраас аварга түүнийг цохьжээ гэсэн утгатай мэдээлэл гарсан нь ийм учиртай аж. Харин 11 сарын 17-нд гарсан эмнэлгийн дүгнэлтээр А.Баасандоржийн биед ноцтой хүнд гэмтэлгүй гэсэн дүгнэлт гараад байгаа юм. 

Энэ бүхнээс харахад Монголд ч гэлтгүй Японд ч гэсэн сэтгүүлчид болон иргэд хоёр хуваагдаад байгаа бололтой. Харин сүмо бөхөөр дагнан бичдэг гадны сэтгүүлч нар аварга хүнээс ийм зохисгүй үйлдэл гарсан нь сүмо бөхийн үлгэр жишээ болох ёстой хүний хэм хэмжээг зөрчсөн үйлдэл мөн хэмээгээд өмнө нь цолны ялгаанаас болж залуу бөхчүүд хохирч, амь насаа алдах тохиолдол хүртэл байсныг дурьдаж байгаа юм.

Харүмафүжи аварга уг хэрэгтэй холбоотойгоор, мөн тохойны өрөвслийн улмаас 11 сарын тэмцээнийг өнжөөд байна. Харин асуудал зодог тайлах хэмжээнд хүртэл болох эсэхийг сүмо бөхийн холбооны эрхмүүд хуралдаад шийдэх биз.

Б.Энх-Амгалан