Өнөө төр түшилцэж яваа эрхэм 126 гишүүн 2024 оны УИХ-ын сонгуулийн холимог тогтолцооны үр дүн.  78 нь тойргоос, 48 гишүүн жагсаалтаар парламентын босго давсан. 2024 оны УИХ-ын сонгууль олон гишүүнтэй болж, тойргийг анх удаа бүсчилсэн байдлаар тогтоосон нь онцлог байв. Сонгогчдын санал бүр үнэ цэнтэй гэдгээрээ төлөөллийн тэнцвэр хадгалагдаж, жижиг намуудад боломж олгосон, улстөрийн өрсөлдөөнийг сайжруулна зэргээр онол талаасаа холимог тогтолцооны давуу талууд энэ. Гэхдээ сонгодог утгаар нь хэрэгжүүлсэн бол онол практик болох байв.

Харин сул талын хувьд ихээхэн балаг чирж ирж мэдэхээр буюу парламентын дархлаа сулруулах хэмжээнд байна.

Сонгуулийн хуулийг нэг урагшилж, хоёр ухарчээ гэж дүгнэж болохоор байгааг та бидний оюун санааны тархи болсон газарт ‘’танц’’ эргэж яваа гишүүд харуулна.

Энэ парламентад гуя дагаж хүзүү болсон хүмүүс мэр сэр бий

Жагсаалтаар буюу шулуухан хэлэхэд намын даргынхаа далалсан газарт нь ил гарч, далайсан газарт нь далд орж явсан хүмүүс 3.5 сая гаруй Монголчуудын тархи болж буй гэхэд даанч гомдмоор төрийн түшээдүүд хаана юу хийж яваагаа мэдэх ухаангүйг тэдний нийгмийн сүлжээн дэх ‘’галзуурал’’ гэрчилнэ.

УИХ-ын гишүүн М.Нара-Нарантуяа.

18 нас хүрсэн Монгол улсын иргэн сонгох, сонгогдох эрхтэй. Тэрээр Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхээ эдэлж ИЗНН-аас жагсаалтаар их хуралд орж ирсэн. Өндөр төрийн босго давсан цагаасаа хэл ам таталж, олны дургүйцлийг хүргэсэн нь танхай, нарийн ярьвал “нялх тархитай”  нэгэн. УИХ-ын гишүүн болно гэдэг айл гэрдэж тоглохоос өөр. Төр түмнийг төлөөлж, хууль батлах дээд байгууллагад эргэж буцалтгүй орох сонголт хийсэн бол иргэн Нара биш... Үг хэл, үйл хөдлөл, хувцаслалт, үс гэзэг гээд түмний хараанд орох нь бичигдээгүй хууль. Иргэд ч түүнээс өндөр ёс суртахуун шаардах нь зүй. Гэтэл өөрийн нийгмийн сүлжээгээрээ дамжуулан бараа таваар сурталчилж, гадагшаа явж ирээд банга хүртсэн. Ажлын бус цагаар юугаа хийх нь хэнд хамаатай юм бэ? хэмээн иргэд рүү гээ дунд хуруугаа гозойлгон агсамнаж, би Монголчуудын сонголт биш намайг сонгосон цөөхөн хэдхэн хүний төлөө УИХ-д ажиллана гэж дөвчигнөж явсан удаатай. Уг нь УИХ-ын шинэ гишүүдэд ордоны хичээл заадаг уламжлал бий. Нара гишүүн уг хичээлд суугаагүй юу? суусан ч үл тоосон уу? хууль зөрчсөн.

Үүнээсээ болж УИХ-ын даргаас жавтий хүртсэнээсээ хойш нам жим...

Болоогүй сүүлд гоморхож, нус нулимсаа гоожуулж УИХ-ын гишүүний ажлаа больсон ч яадаг юм бэ гэж ялархаж байсан нь саяхан. УИХ-ын гишүүн гэдэг дураа хүрэхээр хийж, дургүйгээ хүрэхээр больдог ажил биш. Ёс зүйн хэм хэмжээг уландаа гишгэвэл УИХ-ын гишүүнийг эгүүлэн татах хууль бий.

Ёс ёмбогор, төр төмбөгөр...

Лайвчин Нара биш Их хурлын гишүүн Нара болсон гэдгээ ухамсарлах хэмжээний ёс суртахуунтай байх учиртай.

Монголчуудын биеэ засаад гэрээ зас, Гэрээ засаад төрөө зас гэдэг ч агуу философи юм.

УИХ-ын танхимыг ''гахайн ферм'' болгож буй дараагийн гишүүн бол Ц.Мөнхтуяа. АН-ын жагсаалтаар УИХ-ын 126 гишүүний нэг болж яваа. Ёс суртахууны хэлтэрхий ч үгүй тэрээр ардчилсан, шударга, хүмүүнлэг нийгмийг түүчээлж, хууль санаачлан батлалцахаар орж ирсэн ч үндсэн зорилгоо ойлгосонгүй.

Монголын багш нарын үйлдвэрчний эвлэлийг тэргүүлж байхдаа өнчин хүүхдүүдийн нэр барьж хандив босгож, босгосон хандиваа зориулалтын бусаар зарцуулсан ’’зальжин этгээд’’  Шахаж шаардах хүнгүй байсан бол өнчин хүүхдүүдэд байр авч өгөх гэсэн олны сэтгэлээр цугларсан хандивын мөнгийг үрэн таран хийчихсэн байхад нэг их гайхах юмгүй хүн гэдэг нь түүний хандлагаас харагдав. Шударга ёс шаардсан олны өөдөөс тэрээр ‘’Надаар оролдсон нь шороонд эсвэл шоронд ордог’’ гэж иргэдээ басамжлан дормжилсон нь уучлалт гуйгаад огцрох шалтгаан болох ёстой. Үүнээс гадна ‘’УИХ-ын гишүүнээсээ одоо больё, би ер нь юу ч мэдэхгүй юм байна’’гэж лайвдсан нь  өөрийгөө хууль тогтоох байгууллагад тэнцэхгүй гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн явдал юм.

Жагсаалтын ‘’үл мэдэхүүд’’ суудал бөглөсөөр байх уу?

Ёс зүй бол нийгэм болон төрийн хэмжүүр юм

Энэ мэтээр УИХ-ын гишүүд нь ёс суртахууны зөрчил гаргасаар л байна. Холбогдох байнгын хороо нь хэлэлцдэггүй, хариуцлага тооцдоггүй. Тооцсон ч үр нөлөөгүй. Харин олон улсад улстөрчид ёс суртахууны зөрчил гаргаса бол улстөрийн карьер нь дуусдаг жамтай.

Ёс зүйн хэм хэмжээ алдагдсан нийгмээс ямар ч хөгжил хүлээгээд нэмэргүй. Тэр тусмаа моральгүй улс төрчдөөс гарч буй аливаа шийдвэр, гаргалгаа нь тухайн улсын хөгжлийг чөдөрлөх үндэс болно. Учир нь ёс зүй гэдэг хуульд зааж өгөөгүй ч хүний нийгмийг  бүтээх суурь болдог “үл үзэгдэгч гар” юм.