Сүүлийн жилүүдэд мянгантаа давтагдаж, халаг болж байгаа энэ үгийг өнөөдөр дахин нэг ээж, аав хэлж, элгээ эмтэлж байна. Тэд “хүүгээ цэрэгт явуулдаггүй л байж” хэмээн өөрсдийгөө хичнээн их зүхэж суугаа бол.

Хугацаат цэргийн албан хаагч нас барлаа, амиа алдлаа гэсэн мэдээнд нийгэм дөжирч, Монголын зэвсэгт хүчнийхэн ч байх л ёстой мэт аашилдаг болж. Цэрэг амиа алдсан асуудлаар мэдээлэл өгсөн албаны хүн харамсаж байгаа шинжгүй, харин ч даргын, албаны нэр хүндийг гутаасан гэж ундууцаж, уцаарлаж байгаа нь илэрхий.

Цэрэгт явсан хүүгийн амь эрсэдсэн тохиолдол анхных биш, байнга давтагддаг болоод удаж байна. Эрэмдэг зэрэмдэг болгох ч энүүхний асуудал болсон. Эх оронд дуудсан гэж аваачаад зодож тамладаг, яргалдаг, амь насыг нь хөнөөдөг алуурчдын арми бий болоод удлаа. Харамсалтай нь хэн ч энэ байдлыг засахыг хүссэнгүй. Үе үеийн сайд нар нүдэн балай, чихэн дүлий суусаар үеэ өнгөрөөдөг. Хэн ч аавын хүүгийн араас хариуцлага хүлээдэггүй. Хүний эрүүл мэнд хохирч, амь нас эрсдээд байхад тэрийг зөрчил гээд нэрлэчихнэ. Тэгээд зөрчил гаргасан тэр ангийн захирагчийг ажлаас нь чөлөөлж өөр анги руу шилжүүлдэг. Энэ хариуцлага биш. Салбар хоорондын л сэлгээ. Тэгээд таван жилийн тэтгэмжтэй тэнцэх мөнгө, оршуулгын зардлыг нь өгч гийгүүлдэг. Ээж аавууд оршуулга хийх гэж хүүгээ цэрэгт явуулдаггүй. Хамгийн хариуцлага өндөртэй, хамгийн дэг журамтай гэх зэвсэгт хүчний салбар нь харгислагч, яргачдаар дүүрэн. Юунд итгэж хүүгээ цэрэгт явуулах юм бэ, амьгүй цогцос хүлээн авахын тулд уу?!

Олон олон ээж, аав хүүгээ цэрэгт явуулахаас айж байна. Явуулсан нь хүүгээ эрүүл саруул, амьд мэнд эргэж ирээсэй гэж залбирч суугаа. Амьд эргэж ирэх эсэх нь тодорхойгүй дайнд явуулснаас ялгаагүйгээр зовж байгаа. Ээж аавууд эрүүл саруул цэрэгт явсан хүүгээ хөрсөн цогцос, эрэмдэг зэрэмдэг өвчтөн болсон байх вий гэж айж, зовж байна.

Монголын армид “эх орон дуудсан” гээд хүүгээ хүлээлгэн өгөх итгэл найдвар алга. Хүний хүүгийн эрүүл мэнд, амь насыг албан тушаал, цол зэргээсээ дорд үзэгсэд, тэрийг нь тоодоггүй сайд дарга нартай зэвсэгт хүчинд хүүгээ даатгах нь дэндүү хайран. Хэн ч түүний амийг төлөхгүй.

Цэргийн зарлан аваад баярладаг гэж үү, үгүй ээ. Ихэнх нь айдаг, зовдог, халширдаг. Мултарч үлдэх арга саам хайдаг. Яагаад гэж үү. Цэрэгт хүүг эр хүн болгох биш тамлаж зовоодог, зодож алдаг учраас.

Монголын армид хүүгээ цэрэг болгон илгээсэн ээж та хүүгээ дайнд явуулснаас ялгаагүй л гэж бод, амьд эргэж ирэхгүй ч байж магад.