Оросын Улсын аюулгүй байдлын хороо, Гадаад тагнуулын албаны ажилтан асан Сергей Жирнов Украины УНИАН агентлагт Иранд болсон дэлбэрэлт, энэ үйл явдал Орост зэвсэг нийлүүлэхэд нөлөөлөх эсэх мөн Украинд өдүүлсэн дайнаас гарах ямар гарц Орост байгаа эсэх талаар ярилцлага өгчээ. Энэ ярилцлагыг товчлон хүргэж байна. 

- Ираны зэвсгийн үйлдвэрт болсон цуврал дэлбэрэлтийн ард хэн байгаа талаарх таамаглалыг дэлхийн хэвлэлүүд дэвшүүлсээр байна. Таны хувьд ямар таамаглал байгаа вэ?

- Өмнө нь тусгай албанд ажиллаж байсан ямар ч хүн Иранд болсон үйл явдлын ард Израиль байгаа л гэж хэлнэ. <...> Израильд саяхан засгийн газар нь өөрчлөгдөж, Нетаньяху хатуу байр суурьтай сайд нарын танхимд эргэн ирсэн. Түүний хувьд Ираныг бүс нутаг дахь гол дайсан гэж үздгээ харуулах ёстой.

- Энэ үйл явдал саяхан АНУ-ын Тагнуулын төв газрын дарга нууцаар Киевт айлчилсантай холбоотой байж болох уу? 

- Мэдээж холбоотой. Ямар нэг зүйл ярьсан. Украин бол халуун цэг. Украин дахь нөхцөл байдал дэлхийн цөмийн дайныг үүсгэж мэдэхээр байна. Путин цөмийн зэвсэг ашиглана гэж байнга л сүрдүүлж байгаа. Тиймээс энэ бүс нутгийн сөргөлдөөн дэлхийг хамарч мэдэх юм. Тиймээс Бернс энэ талаар ярьсан нь ойлгомжтой.

- ОХУ-ын эрх баригчид үйл явдал өрнөх бүхий л хувилбарт бэлтгэж байгаа бололтой. Москвад агаараас эсэргүүцэн хамгаалах систем байрлуулж байгаагийн зэрэгцээ сүүлийн үед хэлж ярьж байгаа үгс нь ч өөрчлөгдөж байна. Тэдний хувьд "тусгай цэргийн ажиллагаа"-ы зорилго нь байс хийгээд л өөрчлөгдөх юм. Гэтэл одоо суртал ухуулагчид тэдэнд шинэ нутаг дэвсгэр хэрэггүй, гагцхүү ОХУ-ыг хамгаалах нь үндсэн зорилго нь гэж Путин ярьж байна. Түүнчлэн Орос улс ялж чадахгүй ч гэх яриа гарах боллоо. Тэд ялж чадахгүй гэдгийг Путин ухаарсан гэж та бодож байна уу?

- Үгүй. Хүмүүс түүнийг бүхнийг ойлгож байгаа гэж ярьдаг. Харин би түүнийг юу ч ойлгохгүй байна гэж бодож байгаа. Фронт дээрх бодит нөхцөл байдлыг түүнд илтгэж байгаа байх, гэвч Путин үүнийг ухамсарлахгүй л байгаа.

Тэр өөрийн виртуаль ертөнцөд амьдарч байна. Орос улс бол НАТО, барууны түрэмгийллийн хөөрхийлөлтэй  хохирогч, түрүүлж Украин руу дайрахгүй бол тэд Орос руу дайрах байсан гэж Путин бодсоор л байгаа, энэ бодлоос тэр салахыг хүсэхгүй байгаа.

- Украин дахь дайны талаар түүнд ямар төсөөлөл байгаа бол? Зарим хүмүүс Путинийг маш зальтай, түүнд дахиад ч зальжин төлөвлөгөө бий, түүнийгээ хэрэгжүүлж байгаа гэж ярих юм. Харин зарим нь Путинийг хүмүүс хуурч, тэр фронт дээрх нөхцөл байдлыг огт мэдэхгүй байгаа ч гэж ярилцах. Зарим нь түүнийг галзуу ч гэж нэрлэдэг.

- Түүнд өөрийн гэсэн төсөөлөл бий. Нөхцөл байдалд тулгуурлаж биш харин нөхцөл байдлыг харгалзан өөрийн төсөөллийг бий болгодог. Түүнд байдлыг илтгэхэд тэр гагцхүү сонсохыг хүссэнээ л олж сонсдог байх. Путиний хувьд үргэлж гуравдагч талууд буруутай, тэр өөрөө огт буруугүй, бүгдийг зөв хийдэг гэсэн итгэл үнэмшил бий.

Украины тухайд түүний хувьд бүх зүйл ойлгомжтой. Тэр Украиныг бүрэн эзэлнэ гэж бодож байгаа. Ядахнаа л Донбассыг авна гэж тэр тооцоолж байгаа. Донбасс бол түүний хувьд анхдагч зорилго.

<...> Энэ дайн Путинийг туйлын тэнэг гэдгийг харууллаа. Ухаантай хүн бол ийм дайныг эхлүүлэх ч үгүй байсан. Гэвч тэр хийж байгаа зүйлдээ итгэдэг. Хамгийн гол нь, Путин гарах гарцгүй болсон, тэр өөрийгөө мухардалд оруулсан. Яг л "Кавказад болсон явдал" кинон дээр "эсвэл тэр намайг прокурор руу аваачна, эсвэл би түүнийг гэрлэлтийн товчоо руу аваачна" гэдэг шиг л. Өөрөөр хэлбэр Украин Путинийг Гааг руу аваачна, эсвэл тэр бүх Украиныг эзлэнэ. Түүнд өөр ямар ч сонголт байхгүй. 

- Түүнд бие хүн хуваагдах эмгэгийн үед илэрдэг шиг шинж тэмдгүүд гарсаар байгааг бид харж байна. Өнөөдөр нэг тушаал өгөөд л маргааш нь өөр юм ярьдаг. Энэ бүхнийг хэрхэн тайлбарлах вэ?

- Путиний хувь хүний зан байдал нь л тэр. Тэр бол өөртөө маш итгэлгүй хүн. Түүнтэй хамтран ажиллаж байсан хүмүүс, тэр дундаа Сергей Пугачевийн өгүүлснээр, Путин үргэлж үсчдэг, өөрийн гэсэн үзэл бодолгүй хүн. Путин ердөө л ойр тойрныхныхоо үзэл бодлыг цуглуулаад, тэдгээрийг эргэцүүлэн бодож байгаад хамгийн сүүлд, өөрт нь зөв гэж санагдсан тийм шийдвэрийг л гаргадаг. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд тэр хамгийн муу шийдвэрүүдийг гаргаж байгааг бид харж байна. Энэ нь түүний сэтгэлзүйтэй холбоотой.

Үүний зэрэгцээ тэр өөрийгөө буланд шахсан. Гурван долоо хоногийн дараа хоёрдугаар сарын 24 болж, дайн эхэлсний нэг жилийн ой болно. Ямар нэг юм хийх ёстой. Путин бол буланд шахагдсан харх, гэхдээ юу ч хийхгүй байж бас болохгүй.

Одоо Путин бүх мөрийгөө тавьчихсан. Нэгдүгээр сард Герасимовыг командлагчаар тавьж, түүнд гурван орлогч өгсөн. Энэ нь Орос улс Зэвсэгт хүчнээ бүхэлд нь Украинтай хийх дайнд дайчилсан гэдгийг харуулж байна. Түүнчлэн бүхий л эдийн засгаа дайчилсан, дайчилгаа зарласан, улс орно даяараа дайны байдал зарласан. Путин Украинтай хийх дайнд Орос орныг бүхэлд нь дайчилчихсан. Тиймээс түүнд ухрах зам үгүй.

Гол асуудал нь Путинд л байгаа юм. Оросын хувьд хамгийн зөв гарч нь Путинийг устгах. Би үүнийг ярилцлага болгондоо л давтан хэлж байна. ОХУ-д байгаа бүх тэнэгүүд Путиний үүсгэсэн энэ нөхцөл бадлаас гарах цорын ганц гарц нь Путинийг устгах явдал гэдгийг ойлгох хүртэл би энэ үгээ давтсаар л байна. Үүнийг хийж чадвал нөхцөл байдлыг өөрчлөх боломж гарч ирнэ.

Тэд энэ боломжийг ашиглах эсэх нь өөр хэрэг. Эрх мэдэлд "Пригожиний талынхан", "Дугины талынхан" эсвэл гуравдугаар дайн өдөөх хүсэлтэй бусад солиотой үндсэрхэг үзэлтнүүдийг гаргах юм бол Путинийг солиод хэрэггүй. Харин Оросыг ямар ч гарах гарцгүй байдлаас нь сугалахыг хүсэж л байгаа бол Путинийг устгах эсвэл түүнийг Гаагт өгөх л арга байна.

Үүнийг шийдэх маш амархан. ОХУ-ын Үндсэн хуулийн шүүх хуралдаад сүүлийн жилд гаргасан эрх баригчдын бүхий л шийдвэрийг цуцалчихна. Ийм шийдвэртэй холбоотой бүхнийг албан тушаалаас нь халж, баривчилж, шоронд суулгаж эсвэл Гааг руу явуулна. Энэ бол Оросын хувьд хамгийн зөв гарц.

- Үүнийг хэн санаачлах бол гэж төсөөлөхөд бэрх юм. Ийм санаачилга дотоодоос нь гарах уу, эсвэл барууны орнуудаас дэглэсэн "зохиолоор" ийм үйл явдал өрнөх болов уу? 

- Дотоодоос нь ийм өөрчлөлтийг эхлүүлнэ. Гэхдээ ард түмний эсэргүүцэл биш харин элитүүдийн тэмцэл байх болно. Одоо Оросын элитийн хүрээнд багтаж байгаа хамгийн ухаалаг хүмүүс үүнийг ойлгох ёстой. Патрушев, Бортников, Володин, Матвиенко, Собянин болон өдөр бүр мөнгө, тайван амьдрах боломжоо алдаж буй 117 тэрбумтан  үүнийг ойлгох ёстой.

Оросын элитүүд Путин болон амиа хорлогч гэдгийг нэг мөр ойлгох ёстой. Түүний хийж буй үйлдэл нь Оросын хувьд амиа хорлолт. Биднийг харж, сонсож байгаа элитүүд өөрсдийнх нь оршихуй, амьдрал, үхлийн асуудал яригдаж байгаа гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Энэ хүнийг л зайлуулахгүй бол тэд тэсэн гарч чадахгүй. Тэд Оросын тусгай албад, арми, Путиний хамгаалалтаас ч түншүүдээ олчхож чадна гэж найдаж байгаа. 

- Гэхдээ таны хандаад байгаа тэр элитүүд чинь өөрсдөө Путиний гэмт хэргээс үүдэлтэй цусанд хутгалдсан байгаа шүү дээ.

- Тийм ээ. Гэхдээ тэд Путинийг устгавал энэ нь өөрсдийгөө цагаатгах, алдаагаа хүлээн зөвшөөрөх алхам болно. Дараа нь тэд гэм зэмээ хүлээж, учруулсан хохирлоо нөхөн төлнө. Хэн нэгэн нь орлогынхоо ихэнх хувийг алдаж, зарим нь шоронд ч суух байх. Гэхдээ ингэсэн нь Путиний өдүүлсэн Дэлхийн гуравдугаар дайны галд шатаж байснаас дээр шүү дээ.

Түүхээс харахад, элитийн хүрээнд орсон ихэнх хүмүүс уснаас хуурай гарч чаддаг. Эрин солигдоход, мөнгө эрх мэдэлтэй байсан хүмүүс сайн өмгөөлөгч олж аван, ял шийтгэлээс мултрах боломжтой байдаг. Нацист Германыг аваад үзье. Нюрнбергт гэм буруутнуудыг шүүсэн ч зарим нь цагаадаж л байсан. Герман даяар, нацизмыг бүтээхэн оролцож байсан нэр нөлөө бүхий олон хүн шийтгэл амсаагүй үлдсэний дээр шинэ Германыг бүтээхэд оролцож л байсан.

<...> Путин хүнд нөхцөлд орсон. Төсөөл дөө, бяцхан амьтан Кремльд суугаад өөрийгөө хүчирхэг дарангуйлагч гэж төсөөлж байна. Ямар ч засаглал элитүүд болон ард түмэн таны тушаалыг сайн дураар биелүүлэхийг зөвшөөрсний үндсэн дээр тогтдог. <...> Путин 2022 онд амьдралынхаа хамгийн том тэнэглэлийг хийсэн. Тэр тайван амгалан яваад, тэтгэвэрт гарч, хэдэн тэрбумаа зарцуулан амьдрах байсан юм.

Гэвч 2022 оны нэгдүгээр сард гарсан Казахстаны үйл явдал түүнийг айлгасан. Елбасы шиг болохгүй л бол ямар нэг Токаев гарч ирээд түүнийг түлхэн унагаж, Үндсэн хуулийг өөрчлөн, нийслэлийн нэрийг буцаагаад хуучнаар нь болгож, сонгууль явуулж, улс орныг хэвийн голдрилд нь оруулна гэдгийг тэр ойлгосон. Ингээд Путин айж цочирдон "гадаадын дайсны эсрэг дайн өдөөхөөс өөр арга надад үлдсэнгүй" гэж шийдсэн. 

Ер нь бол 2022 оны хоёрдугаар сарын 21-ний өдөр Путин өөртөө дарангуйлагчийнхаа хувиар цаазын ял оноосон. Улс төрийн хувьд тэр хэдийнэ үхсэн. АНУ-ын Ерөнхийлөгч түүнийг дайны гэмт хэрэгтэн, зандалчин хэмээсэн бол Украины удирдагч түүнтэй ярих яриа байхгүй гэсэн. Ингээд л дуусаа. улс төрд Путин байхгүй. Тэр толгойгоо тасдуулсан тахиа, ийш тийшээ гүйгээд л, толгой нь аль хэдийнэ байхгүй болсон.

Г.Бямбасүрэн