Дэлхийн зах зээл дээр газрын тосны үнэ байнга хэлбэлзэж буй. Коронавирусийн халдвартай тэмцэх хатуу хязгаарлалтуудыг эсэргүүцсэн хятадууд олон хотод эсэргүүцлийн жагсаал хийж, үймээн дэгдээсэн нь газрын тосны үнэд нөлөөлөв. Хятадуудын тэмцлээс үүдэн газрын тосны үнэ буурсан бөгөөд цаашид ч өсөлт үзүүлэхгүйг олон улсын шинжээчид хэлж байна. Сингапур дахь  ING Groep NV групптийн түүхий эдийн зах зээлийг хариуцагч Уоррен Паттерсон "Газрын тосны зах зээлийн ирээдүй таатай байхгүй нь” гэж дүгнэв. Өөрөөр хэлбэл газрын тосны үнэ нь өсөхгүй, харин ч буурахгүй төлөвтэй гэсэн үг.

Гэвч Монголд газрын тосны бүтээгдэхүүний үнэ буурахгүй. Гадаад зах зээлээс шууд хамааралтайгаас нь үзвэл манайд шатахууны үнэ дагаад буурах учиртай. Харамсалтай нь зах зээлээс нь гажуудуулж, төрөөс шатахууны үнийг албадан барьсан учраас буурах боломжгүй. Товчхондоо зах зээлийн зарчмаараа биш төрийн бодлогоор явна гэсэн үг. Хэрвээ газрын тосны бүтээгдэхүүний үнийг чөлөөлсөн бол зах зээлээ дагаад өсөж, буурах байлаа.

Манай улсад шатахууны үнэ зах зээлийн зарчмаар буурахгүйн бас нэг шалтгаан нь валютын ханш. Төгрөгтэй харьцах ам.долларын ханш 3500 руу тэмүүлж, байнгын өсөлттэй байна. Валютын ханшийг алдаж, төгрөг унасан энэ үед шатахуун импортлогчид ашгаас илүү алдагдал хүлээж буй. Гадаад зах зээлд өртөг тогтвортой байж бүр буурлаа ч төгрөг рүү шилжүүлэхэд таатай дүн гарахгүй.

Үнэ ханшаас урьдаж манайд нөөцийн хомстол нүүрлэж, эдийн засгийн гол хөдөлгөгч хүчнүүд зогсоход хүрээд байна. Монголчуудыг дулааны нүүрсээр хангадаг гурван гол уурхайн нэг Шарын голын уурхай дизель түлшний хоёр хоногийн нөөцтэй үлдсэн мэдээлэл бий. Улсын нөөцөөс нэг вагон түлш авч, тав хоногийн нөөцтэй болсон мэдээллийг уурхайн удирдлага өгч байна. Багануур, Шивээ Овоод дизель түлшний тасалдал үүсэж, улсын нөөцөөс нийлүүлэхээр болж.

Энэ бол нийлүүлэлт, үнэ ханшийн хувьд зуун хувь гадаад зах зээлээс хамааралтай манай улс зовлон. Газрын тосны үйлдвэрийг улстөржүүлж, өнө удаан жил гацаагаагүй байсан бол, бүтээгдэхүүний үнэ ханшийг зах зээлийн зарчмаар явуулсан бол  нөхцөл байдал өнөөгийнхөөс огт өөр байх байсан.

Даахгүй нохой булуу хураахын нэрээр хийхгүй, чадахгүй атлаа бүгд рүү гар, хошуу дүрдэг улстөрчид, төрийн гайг улсаараа эдэлж байгаа нь энэ.

Б.Хэрлэн