Энэхүү  бяцхан тайлбарыг 2 илүү жилийн өмнө бичиж байсан юм. Ипотекийн зээл нэрийн дор Монголбанк төгрөг хэвлэж тэр нь зах зээл дээр гадаад валютын эрэлтийг нэмэгдүүлэн валютын ханш өсөх, ханшаа барих гэж эрмэлзэхдээ Монголбанк валютын нөөцөө зарсаар “үнэнд гүйцэгдэнэ” гэгч юм болж Монгол улс өрөнд унах нэг шалтгаан нь болсон юм. Манай валютын нөөц хэрэг дээрээ Эрээн, Бээжинд барилгын материал худалдаж авахад зарцуулагдаж үр дүнд нь борлогддоггүй олон байшинтай болсон. Ипотекийн зээлийг урьдын адил сэргээх арга байхгүй бөгөөд ипотекийн зээлийн хэмжээ 10 илүү дахин буурахаар харагдаж байгаа.

Энэ асуудал эдийн засгийн бодлогыг зөв чиглэлд засамжлахтай холбоотой чухал асуудал мөн. Болгооно уу.

1. Банк бусдын мөнгийг хадгалж эргэлтэд оруулдаг бизнесийн байгууллага бөгөөд банк өөртөө ашиг бий болгохын тулд зээлийн хүү нь хадгаламжинд төлж байгаа хүү (~10 хувь)-гээс доош байх аргагүй.

2. Банкууд орон сууц авах гэсэн иргэдийг, өөрөөр хэлбэл ипотекийг өөрийн хөрөнгөөр зээлжүүлж байгаагүй.

3. Ипотекийн зээлийг Монголбанк мөнгө хэвлэх маягаар гаргаж арилжааны банкуудаар дамжуулж санхүүжүүлж байсан.

4. Ипотекийн зээлийг дахин санхүүжүүлэх хөрөнгийн эх үүсвэр Засгийн газарт байхгүй. Монголбанк дахин мөнгө хэвлэх боломжгүй.

5.Орон сууцны үнэ унаж байгаа нь Банкуудын барьцааны хөрөнгийг үнэгүйдүүлж байна.

6. Ипотекийн зээл авагч нарын хувьд зээл авч байх үедээ “зээлээ бүр төлж чадахгүйд хүрвэл байраа зарчихна гэсэн” бодолтой байсан бол энэхүү “тооцоо” нь замхарч байна.

7.Банкуудын хувьд, ипотекийн зээлдэгч Монголбанк, ипотекийн зээлэгчийн хувьд Орон сууцны үнэ унаж байгаагаас орон сууц нь үнэтэй эд биш зээл нь үнэтэй эд болж, эрсдэл, дарамт болж хувирч байна.

8. Ипотекийн зээлэгчийн хувьд хамгийн дарамттай асуудал бол САРЫН ТӨЛБӨР

9. Ипотекийн САРЫН ТӨЛБӨР-ийн хэмжээнд эерэг болон сөрөг нөлөө үзүүлэгч хүчин зүйлсийг банкуудын нүдээр харвал, “Урдчилгаа төлбөрийн хэмжээ буурвал САРЫН ТӨЛБӨР өснө. Ипотекийн зээлийн Хүү буурвал САРЫН ТӨЛБӨР мөн л өснө. Учир нь банкуудын ерөнхий чадамж унаж байгаа болон муу зээлийн хэмжээ нэмэгдэх нь банкуудад алдагдлаа нөхөхийн тулд төлбөрөө нэмэгдүүлэх даралт шахалт нэгэнт бий болсон байгаа.

10. Дээрхтэй ижилдүү нөхцөл байдлыг субпрайм хямралын өмнөх байдал гэх бөгөөд Warren Buffet 2005 онд үүнийг “Үй олноор нь сүйтгэх санхүүгийн зэвсэг” хэмээж билээ.

М.Энхсайхан

Эх сурвалж: paxmongolica.org