Монголын арилжааны банкуудын зээлийн төлөвлөгөө аль хэдийн ханасан. Өнгөрсөн хоёр жилийн ихэнх нь хугацааг хөл хорионд өнгөрөөсөн иргэд энэ жил маш эрчимтэй зээл авснаар оны эхний хагас гэхэд банкууд төлөвлөгөөт зээлээ гаргаж дууссан байна. Одоо бол банкууд аудитын шалгалт, зээлийн судалгаа шалтгаанаар харилцагчдаа аргацаан буцаасаар байна. Зээл бараг олгогдохгүй байгаа гэсэн үг. Үүн дээр нэмэгдээд Монголбанк бодлогын хүүгээ 12 хувьд хүргэсэн. Иймээс зээлийн хүү дахин нэмэгдэнэ гэх банкны салбартай холбоотой таагүй мэдээллүүд хөвөрч эхэллээ. Цаашид яах вэ?

Бодлого тодорхойлогчдын зүгээс сүүлийн өдрүүдэд гадаадын банкыг оруулж ирэх шаардлагатай гэх үг цухалзах бол. Энэ бол шинэ яриа, шинэ зүйл биш.

Монгол Улстай ижил төстэй харьцангуй жижиг, нээлттэй эдийн засаг бүхий улс орнуудын хувьд дотоодын зах зээлдээ гадаадын банкийг нэвтрүүлэх нь санхүүгийн салбарт нэгдэх нь  банк санхүүгийн салбарын хөгжлийг хурдасгахад онцгой ач холбогдолтой гэж эдийн засагчид үздэг. Өнөөдөр Гадаад банк Монгол Улсад байгуулагдах, банкны үйл ажиллагаа явуулах талаарх харилцааг Банкны тухай хууль, Хөрөнгө оруулалтын тухай, Компанийн тухай хууль болон Монголбанкны Банкны зөвшөөрлийн журам, Банкны нэгжийн журмаар зохицуулж байгаа юм. Монголбанкны Банкны зөвшөөрлийн журамд заасны дагуу дээрх төлөөлөгчийн газрууд нэгээс доошгүй жилийн хугацаанд үйл ажиллагаа явуулсан бол банкны үйл ажиллагааг эрхлэх хүсэлтээ Монголбанк болон бусад эрх бүхий байгууллагуудад тавих эрхтэй байгаагаас гадна Банкны нэгжийн журамд зөвхөн гадаадын банкны төлөөлөгчийн газар байгуулах зөвшөөрөл олгох, татгалзах, түтгэлзүүлэх, хүчингүй болгох тухай асуудлыг журамласан байдаг.

Яг өнөөдрийн нөхцөлд гадаадын хөрөнгийн эх үүсвэр монголчуудад нэн шаардлагатай байгаа. Нэг үгээр бид хүний мөнгийг ашиглаж эдийн засгаа сэргээх шаардлагатай байгаа юм. Дампуурсан, дампуурлын ирмэг ирээд байгаа мянга мянга ААН-үүдийнхээ үйл ажиллагааг сэргээх хэрэгтэй шаардлагатай. Гэвч банкууд зээл олгохгүй. Иймд гадаадын банкийг зөвхөн хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр дотоодын зах зээлд нэвтрэхийг зөвшөөрөх, ингэхдээ томоохон төсөл, хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлэх хэрэгцээ шаардлага тулгараад байгаа талаар зарим гишүүд байр сууриа илэрхийлээ.

Өчигдрийн чуулганы хуралдааны үеэр УИХ-ын гишүүн Ц.Идэрбат “Дотоодын аж ахуй нэгжүүдийн санхүүгийн эх үүсвэрийг өнөөдөр арилжааны банкууд зээл олгож чадахгүй байна. Мега төслийг хэрэгжүүлэх боломжтой гадаадын банкуудыг оруулж ирэх боломжтой юу” гэсэн асуултад “Банкны тухай хуулиар гадаадын банк орж ирэх нь нээлттэй. Өмнө нь ОХУ-ын банк үйл ажиллагаа явуулж байсан түүхтэй. Төв банкны зүгээс хориглож буй зүйл байхгүй”гэсэн юм.

Мөн УИХ-ын гишүүн Х.Баделхан “Бусад улс орнуудтай харьцуулахад манай улсын арилжааны банкнуудын зээлийн хүү маш өндөр байна. Өндөр хүүтэй зээл авч, аж ахуй явуулаад орлого олно гэдэг хэцүү. Ер нь гадаадын банк оруулж ирж болохгүй юм уу. Зах зээлийн нээлттэй харилцаанд шилжсэн бусад орнууд гаднаас хүү багатай банк оруулж ирээд зээл олгож байгаа. Нэг биш олон банк оруулж ирж байна. Энэ тал дээр Монголбанк ямар бодлого барьж байгаа вэ”гэсэн асуултад  Монголбанкны Ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэн "Гадаадын арилжааны банк Монголд бие даасан салбар байгуулах боломжтой. Хуулийн дагуу эхлээд төлөөлөгчийнхөө газрыг нээж, тодорхой хугацаа болсны дараа салбараа нээдэг. Монгол Улсад өнөөдрийг хүртэл зургаан банкны төлөөлөгчийн газар байсан боловч гурав нь гараад явчихлаа. БНХАУ-ын хоёр банкны төлөөлөгчийн газар, Японы нэг банкны төлөөлөгчийн газар байна. Гэвч одоогоор Монголд салбараа нээе гэж гадаадын ганц ч банк хандаж ирээгүй. Бидний хувьд хууль, зохицуулалтынх нь дагуу шалгаад, зөвшөөрөл өгөхөд бэлэн байгаа” гэсэн юм.

2012 онд эдийн засгийн өсөлт 17  хувьд хүрч байсан манай улсыг гадны томоохон 5-6 банкууд манайд улсад үйл ажиллагаагаа явуулахаар  сонирхож байсан. Гэвч өнөөдрийнх шиг бүх үзүүлэлт хасахтай байгаа нөхцөлд манай улсад гадны банкууд ажиглалт хийх биш төлөөлөгчийн газраа Монголоос татан гаргаж байгаагаас харахад гадаадын банк Монголд орж ирээд гайгүй сайн төлөвлөгөө хэрэгжүүлнэ гэж саналтгүй болох нь ээ.  

П.ГОО