Украинд өдүүлсэн дайны улмаас олон улсын хоригт орж, орлогын гол эх үүсвэрүүдийн нэг болсон газрын тосоо нийлүүлэхэд хүндрэлтэй болсон ОХУ хоригоос зайлсхийх үүднээс далайд гарцгүй Монголын далбааг далайн тээвэрлэлтэд ашиглахаар болсон талаарх мэдээлэл сүүлийн үед олон улсын хэвлэлүүдээр ихээхэн гарч байгаа юм. Мөн энэ сэдвээр Foreign Policy сонины тоймч, Америкийн бизнес эрхлэлтийн хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажилтан Элизабет Брау нийтлэл хэвлүүлснийг товчлон хүргэж байна. 

ОХУ-ын газрын тос тээвэрлэгчид хоригоос зайлсхийхийн тулд Монголын далбааг ашиглана

Монгол Улс далайд гарцгүй орон. Гэхдээ цаасан дээр энэ улс 3000 гаруй хөлөг онгоцтой. Далайн тээврийн журмыг бусад орны адил ашигладаг энэ улс эргэлзээтэй хөлөг онгоц эзэмшигчид ихээхэн сонгодог улс болжээ.

1920-иод онд АНУ-ын зарим компаниуд зорчигчдодоо согтууруулах ундаагаар үйлчлэхийн тулд Панамын далбааг хөлөг онгоцондоо ашиглаж, Панам, Либер, Маршаллын арлууд хөлөг онгоцонд дурын далбаа ашиглах журам гаргасны дараа далайд гарцгүй улс ч далбаагаа ашиглуулах боломжтой болсон юм. Ийнхүү далбаагаа ашиглуулсан улс орнууд чамгүй мөнгө олно. 

Ийм улсын нэг болох Монгол Улс хоригт орсон Оросын бараа бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэдэг хөлөг онгоцны компаниуд гэсэн үйлчлүүлэгчтэй болжээ. Монгол Улс бол далайд гарцгүй дэлхийн томоохон улс, хүн ам цөөтэй, 3,2 сая хүн амаас нь ч их адуутай гэздгээрээ, мөн Чингис хааны нэрээр алдартай орон. Энэ улсад "морьгүй монгол далавчгүй шувуутай адил" гэсэн хэлц ч бий.

 Далбааны эзэн улсын эрхийн хүрээнд Монгол Улс хөлөг онгоцны нээлттэй бүртгэлийн үйл ажиллагааг 2003 оноос Бүгд Найрамдах Сингапур Улсад эхлүүлжээ. Өдгөө ч бүртгэлийг хариуцдаг арилжааны компани нь Монголд биш Сингапурын хаягтай.

Монголын хөлөг онгоцны бүртгэлийн стандарт тун муу, Олон улсын далайн байгууллага 2022-2023 онуудын хөлөг онгоцны салбарын далбаан хяналтын үзүүлэлтээрх хүснэгтэд энэ улсад долоон улаан далбаа хатгажээ. Панам, Либер, Маршаллын арлууд ч ийм сануулга авч байсангүй.

Мөн тэнгисийн аюулгүй байдлын мониторингийн байгуулага болох  Токиогийн харилцан ойлголцлын санамж бичгийн сүүлийн жилийн тайланд Монгол болон Того, Сьерра-Леон, Доминаканийг хар жагсаалтад оруулсан байна.

Харин сүүлийн саруудад, хоригт орсон Оросын газрын тосыг тээвэрлэдэг Энэтхэгийн Gatik Ship Management компани хоригт орсон бараа тээвэрлэснийхээ улмаас Сент-Китс ба Невисийн далбааг ашиглах боломжгүй болсон юм. Ингээд Gatik компани өөр орны далбааг ашиглах боломжгүй болсон 36 хөлөг онгоцныхоо дөрвийг Монголын нэр дээр бүртгүүлсэн байна. 

"Хөлөг онгоцнуудаа Монголд бүртгүүлснээр Gatik компани өдөөн хатгасан дохио өгч байна. "Та нар манайхыг даатгахгүй, анзаарахгүй, тэглээ гээд яах юм, ямар ч тохиолдолд бид өөрсдөдөө таалагдсан зүйлээ л хийнэ" гэж байгаа мэт" хэмээн Lloyd's List Intelligence компанийн шинжээч Мишель Бокманн өгүүлсэн юм.

Оросын эсрэг хориг удаан үйлчлэхийн хэрээр Монголын далбааг ашиглах явдал улам л эрэлттэй болно.Зарим орон хориг арга хэмжээг дэмжилгүй далбаагаа ашиглуулснаар барууны даатгагчдын зүгээс эрсдэлтэй тулгарна, асар их торгууль хүлээж болзошгүй гэж эмээж байгаа бол Монгол Улс далайн тээвэрлэлтийн салбар дахь нэр хүнд, харилцаандаа төдийлөн санаа зовохгүй байгаа нь илт. 

Г.Бямбасүрэн