Гуравхан сая хүн амтай Монголыг нэг тэрбум гаруй хүнтэй Энэтхэгтэй харьцуулах нь буруудах мэт. Гэхдээ л Монголын өнөөгийн нөхцлийг харах нь ээ, яалт ч үгүй Энэтхэгийн алдааг давтсан мэт харагдана. 

Ердөө сарын өмнө Энэтхэгт халдварын нөхцөл байдал туйлдаа хүрч, дэлхий нийтийг цочирдуулж байлаа. Энэ бол тавдугаар сар. Тус улсад тахлын нөхцөл байдал өдрөөс өдөрт хүндэрч, улсын эмнэлэгт оргүй, хувийн эмнэлэгт мөнгөгүйн улмаас эмчлүүлж чадахгүй байгаа иргэд олноор амиа алдаж байв. Ингээд төрөл төрөгсөд нь оршуулах ч зардалгүй тул Энэтхэгийн ариун мөрөнд тооцогддог Ганга гол руу коронавирусийн халдвараар нас барсан хүмүүсийн цогцосыг хаях хүртлээ байдал дордож байсан юм. Нөхцөл байдал хүндрээд ихээхэн хугацаа өнгөрчхөөд байхад сонгууль явуулж, хүмүүсийг олноор нь цуглуулж байсан Энэтхэгийн Засгийн газрыг иргэд нь шүүмжилсэн ч байдал төдийлөн дээрдэхгүй байсаар энэ улс эмнэлгийн гадаа хүмүүс нь дугаарлаж байгаад л нас бардаг хар дарсан зүүд шиг нөхцөлд орж байлаа. 

Иргэдээ биш эрх мэдлээ 

Энэтхэгт коронавирусийн халдварын дэгдэлт эрс нэмэгдсэн нь эрх баригчдын “ухаангүй” шийдвэртэй холбоотой гэхэд болно. Тус улсын эрх баригчид хурим, олон нийтийн арга хэмжээ, шашны ёслолуудыг огт хориглоогүй байсаар тавдугаар сартай золгосон юм. Тэр дундаа улс төрийн жагсаал цуглаан олноор болж, орон нутгийн сонгууль явуулахаар иргэдийг олноор нь цуглуулж байснаас үүдэн халдвар эрчимтэй тархжээ. Өнгөрсөн сард тахлын нөхцөл байдал хамгийн хүнд байсан мужуудын нэг Баруун Бенгалид өнгөрсөн хавар сонгууль болж, сонгуулиас өмнө Энэтхэгийн Ерөнхий сайд Нарендра Моди болон бусад улс төрчдийн оролцсон олон нийтийн жагсаал цуглаан болсон нь энэ мужид халдвар эрчимтэй тархах нөхцөл болсон гэж шинжээчид үзэж байсан юм. 

Энэ алдааг Монгол “зориудаар” давтав. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчдийн үнэмлэхийг гардуулснаар тэдний албан ёсны сурталчилгааны ажил эхэлсэн юм. Энэ бол тавдугаар сарын 24.

Тавдугаар сарын хорьдоор  630 гаруй тохиолдол бүртгэгдэж байсан бол нэр дэвшигчдийн уулзалт, сурталчилгааны ажилтай зэрэгцэн буцах эзний баруун солгойгүй тараасан шагналаас үүдсэн бөөгнөрлийн улмаас өдөрт хэдэн арваараа, сүүлдээ хэдэн зуугаараа нэмэгдсээр зургадугаар сарын 13-ны өдөр гэхэд халдварын тохиолдол 2000-ыг хол давав. 

Монгол "ТОП" жагсаалтад багтав 

Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага, олон улсын байгууллагууд болон бусад албаны мэдээлэл дээр тулгуурлан коронавирусийн тархалтын талаарх мэдээллийг түгээдэг, улс орнуудын нөхцөл байдлын жагсаалтыг гаргадаг олон цахим хуудсуудын нэг нь  coronatracker. Энд зургадугаар сарын 13-нд нийтэлсэн мэдээллээс харахад Монгол Улс "хоногт шинээр бүртгэгдсэн тохиолдлынхоо тоогоорх ТОП орнууд"-ын жагсаалтад багтжээ. 

"ТОП 10" жагсаалтад манай улс наймдугаарт бичигдсэн байх бөгөөд мөн хүн ам цөөнтэй атлаа энэ жагсаалтад багтсан цорын ганц улс нь Монгол Улс байна. Тодруулбал, энэ жагсаалтын нэгдүгээрт 144 сая хүн амтай ОХУ, хоёрдугаарт 270 сая хүнтэй Индонези,  гуравдугаарт 82 сая хүн амтай Иран, дөрөвт 112 сая хүн амтай Филиппин, тавд 31 сая хүнтэй Малайз, зургаад 127 сая хүн амтай Мексик, долоод 69 сая хүн амтай Тайланд улс бичигджээ. Хоногт хамгийн их халдвар бүртгэгдсэн 10 орны дотор 10 хүрэхгүй сая хүн амтай цорын ганц улс байгаа нь манайх. 

Цэнгэх дуртай ард түмнүүд

Энэтхэгт байдал нэн хүндэрсэн тавдугаар сард ковидын улмаас амиа алдсан хүмүүсийн тоо эрс нэмэгдсэн тул чандарлах газрууд ачааллаа дийлэхгүйн дээр, чандарлах хөлсийг төлж чадахгүй иргэд төрөл төрөгсдийнхөө цогцосыг Ганга мөрний эрэгт олноор нь хаясан тохиолдол гарч байлаа. 

Азаар бидэнд ийм гай нүүрлээгүй ч халдварын хяналтыг хэдийнэ алдаж, хөнгөн хэлбэрээр өвдсөн хүмүүс яах учраа олохгүй гэрээр эмчлэн байдлыг улам хүндрүүлж байгаа нь нууц биш. Арван сар дотооддоо алдаагүй гэж цээжээ дэлдэн, нэгнээ “хаан, хатан” цолоор мялааж байхдаа цэрэг техник татан оролцуулж, энд тэндгүй түр эмнэлэг байгуулж гамшгийн сургуулилалт хийн багагүй сүржигнэсэн сэн. 

Атал өнөөдөр “өрх зөвлөгөө өгч чадахгүй байна, нэг утас нь огт авахгүй байна, яах учраа олохгүй Д, С витамин уугаад байж байна” гэх халдвар авсан хүмүүсийн олон нийтийн сүлжээн дэх постуудыг өдөр бүр л харж болохоор. 

Өмнөх хувилбаруудаас илүү халдварлах чадвартай штамм тархсан Энэтхэгт халдварын нөхцөл байдал дордоход иргэд нь ч ихээхэн “нэмэр” болсон талаар гадаадын хэвлэлүүд мэдээлж байв. Өнгөрсөн хавар Энэтхэг даяар олныг хамарсан шашин, улс төр, спортын арга хэмжээ зохион байгуулагдсаар байгаа нь нөхцөл байдлыг хүндрүүлж байгаа талаар шинжээчид онцолж байлаа. Тэр дундаа, дөрөвдүгээр сарын нэгэнд эхэлж, мөн сарын 17-ны өдөр дууссан нийтээр мөргөл үйлдэх  Кумбха Мелед хэдэн сая сүсэгтэн оролцжээ. Ганга мөрөнд угаал үйлдэх үедээ тэдний хэн нь ч амны хаалт зүүгээгүй, зай бариагүй аж. 

Энэ алдааг манайхан дахиад л зориудаар давтахаар зэхэж байна. Наадамлахад олон тэрбум төгрөг төсөвлөсөн гэх. Дотооддоо халдвар алдаагүй байх үед буюу 2020 оны долдугаар сард “та бүхнээ бодож байна, телевизээр наадам үз” гээд хаад хашаандаа цэнгэчхээгүй билүү. Тийн наадам үзүүлэхэд бас л хэдэн тэрбумыг зарцуулсан юм гэнэ лээ, одоо бас телевизийн нэг бүтээл хийж, биднийгээ буйдан хотойтол наадуулахаар мөнгө төгрөгөө зэхэж байгаа юм болов уу? 

Энэтхэг ард түмэнтэйгээ, улс төрчидтэйгээ нийлээд алдсан. Гэхдээ тэд байдлыг засах гэж хичээсэн. Нөхцөл байдал гамшгийн хэмжээнд хүрсэн тул Энэтхэгийн шүүх энэ асуудалд оролцон, Засгийн газар болон мужуудын эрх баригчдыг цар тахалтай тэмцэхэд бүтэлгүйтсэнийх нь төлөө сануулга өгч байв. Тавдугаар сарын долооны өдөр Энэтхэгийн Дээд шүүх Нарендра Модигийн засгийн газарт эрүүл мэндийн салбарыг бүхэлд нь шалгаж, вакцинжуулалтын үндэсний хэмжээний бодлого боловсруулахыг үүрэг болгож байсан юм. 

Үүний ч үр дүн гарсан. Зургадугаар сар гарсаар тус улсад шинээр нэмэгдэх халдварын тоо эрс буурч, Дели хот гэхэд л хөл хориогоо цуцалж эхэлсэн юм. Гэхдээ энэ бол өөр түүх. 

Г.Бямбасүрэн