Наадмын өглөө нар битүү босч хул айргаар өл хийж, уяа тойрон унах хурдан хүлгээ харж догдолсоор, торгон жолоо өргөх баярын зүүдээ халуун дэрэндээ орхиод зурхай руу мордсон хүүхэд нь гэртээ эргэж ирсэнгүй. Аав ээж нь араас нь залбирч, уул усандаа даатган залбирсан л байх. Дуран барин өндөлзөх уяачийн дуранд морь нь хүүхэдгүй цогиулж яваа харагдсан биз. Эхлээд хүүхэд яаваа, ээ халаг гэж дотор нь харанхуйлсан уу, морь явуулж чадахгүй тэнгэргүй юм гэж зандран амандаа бөвтнөсөн үү, хэлж мэдэх юм алга.

.

Муу ёрлосондоо биш, жил жилийн морины замд унаж бэртдэг хүүхдийн талаар наадмын өмнөхөн “Морины хүүхэд” гэсэн нийтлэл бичиж, морины хүүхдийн амь бие нь эрсдэлд байгаа талаар саналаа хуваалцаж байсан. Наадам дөхөхөөр олон хүн байгууллагууд энэ талаар дуугарч анхааруулдаг.

.

Хэлээд анхааруулаад байхад яачихав даа гэх харууслын асуултад, Үндэсний их баяр наадмын тухай хууль, Орон нутагт болох хурдан морины уралдааны явцад унаач хүүхдийн аюулгүй байдалд хяналт тавьж ажиллах журам, Үндэсний морин уралдааны морь унаач хүүхдийн хамгаалалтын хувцас, морины хэрэгсэлд тавих шаардлага MNS 62645 2011 стандарт зэрэг хууль тогтоомжийн дагуу л ажилласан даа, ийм л харамсмаар хэрэг боллоо гэх байлгүй дээ.

.

Ингээд алтан амийг нь эндсэний дараа хэчнээн журам байсан гээд, өндөр даатгал байсан гээд юу ч билээ. Томчуудын наадам сайхан ч бас эгэл заримд нь хатуу тусч байна.

Архангай, Төв аймагт хурдан морь унаач хүүхдийн амь нас энджээ. Хүй долоон худгийн замд мөн л цөөнгүй хүүхэд уралдааны замд мориноос унаж, хоёр хүүхдийн эгэм хугарч хүнд бэртсэн талаар мэдээ гарсан.

.

Энэ талаар Хүний эрхийн үндэсний комиссоос мэдэгдэл гаргажээ. Уг мэдэгдэлд “...2003, 2008, 2010, 2012 оны хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх илтгэлдээ хүүхдийн аюулгүй байдлыг хангах, учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх талаарх асуудлыг Улсын Их хуралд илтгэн Засгийн газарт зөвлөмж өгч ажилласан талаараа дурьджээ. Мөн Монгол Улсын Засгийн газарт хүүхэд бүрийн амьд явах эрхийг хамгаалахад бүх хүчин чармайлтаа дайчлахыг зөвлөсөн ба Комиссоос өгсөн зөвлөмж, шаардлагыг хэрэгжүүлээгүй, мөн хурдан морь унаач хүүхэд амь нас, эрүүл мэндээрээ хохирсон тохиолдолд хохирлоо бүрэн дүүрэн нөхөн төлүүлэх эрх зүйн орчин болон хүлээлгэх хариуцлагын тогтолцоо байхгүйгээс хүүхэд амь насаа алдах, эрүүл мэндээрээ хохирч эрх нь ноцтойгоор зөрчигдсөн хэвээр байна...” гэж онцлон тэмдэглэжээ.

.

Нөхөн олговор, даатгал яахав дээ, хүлээх хариуцлагыг чангатгах эрх зүйн орчинг бий болгох нь хууль тогтоогчдын хойшлуулшгүй ажил болсныг харуулж байна. УИХ-д олон уяач гишүүн бий болохоор энэ эрх зүйн баримтад хариуцлагын талаар нарийн ширийн зохицуулах анхаарах юмыг нь гаргаад суулгаад өгчих биз.

Хариуцлагагүй нэгний харгайгаар зүгээр явган замаар алхаж явсан охины алтан амь эндэж, нийгмийг цочирдуулж байсан. Энд ажил үүрэгтээ хайнга хандсан нөхдүүд хуулиар шийтгэл хүлээсэн.

.

Харин морины хүүхэд эндэхээр хэн нэг нь хариуцлага хүлээж, ямар нэг шүүх хурал болдог юм болов уу.

Наадмын өдөр олон түрүү тодорч, уухай шуранхай хадсан. Харин зарим наадамд морины хүүхэд барианд ирсэнгүй.

Газар бүдрэхэд нь өвдөг нь шалбарсан уу гэж өмөлздөг эцэг эх нь хэлэх үггүй хэцүү байгаа. Дуртай юманд нь хорьж чадалгүй мордуулаад явуулчихсандаа гэмших бил үү, заяа буян дутлаа гэж хувь тавилангаа чамлах бил үү, хэлж хэмжишгүй хагацал зовлонд унасан байгаа, эмгэнэл илэрхийлье.

.

Энэ өдрүүдэд аймаг сумын тэгш ойн баяр наадмууд хөдөө талд ид тоосорч байгаа. Тун удахгүй энэ сарын 21-нд Өвөрхангай аймгийн Хархорин суманд Их хурд  болно. Халхын хамаг хурдан шандас, буян цуглана. Дараа нь Гиннесийн номонд орох зорилготой 3000 хурдан морины уралдаан болох зар тараад байгаа.

Хэдэн ч морь уралдсан яахав. Харин морины хүүхэд зурхайгаас эргэсэн тоогоороо барианд бүрэн ирэх ёстой шүү, наадам зохион байгуулагчид аа.

 .

П.Баярхүү /тоймч/